Τα άδυτα της ελίτ του σκακιού είναι ένα ασφαλές μέρος για τους πιο σταθερούς και νηφάλιους άνδρες και γυναίκες των οποίων η κρυστάλλινη ευφυΐα και η απτόητη ικανότητα να παραμένουν ήρεμοι υπό πίεση είναι πραγματικά θρυλικές. Ωστόσο, το τελευταίο διάστημα ο παγκόσμιος σκακιστικός χώρος βρίσκεται στη δίνη ενός παράξενου σκανδάλου που απειλεί να αφανίσει για πάντα την υψηλού επιπέδου φήμη του.
Από τον Christopher Stevens/Daily Mail
Όλα ξεκίνησαν πριν από δύο εβδομάδες, όταν ο έφηβος Hans Niemann, θαύμα του χώρου όπως περιγράφηκε, σόκαρε τον κόσμο του σκακιού νικώντας τον καλύτερο παίκτη στην ιστορία, Magnus Carlsen, τερματίζοντας μια σειρά 53 αήττητων αγώνων για τον 31 ετών Νορβηγό. Ήταν τέτοια η αναστάτωση, που σχεδόν όλοι στράφηκαν σχεδόν αμέσως εναντίον του Niemann με διάφορους ισχυρισμούς περί κλοπής, ειδικά καθώς ο νεαρός έχει παραδεχτεί ότι είχε απατήσει στο παρελθόν.
Ο Αμερικανός grandmaster, Hikaru Nakamura, μάλιστα, υπέθεσε ότι και ο ίδιος ο Carlsen πιστεύει ότι ο Niemann είναι «μάλλον απατεώνας». Αλλά πώς ακριβώς θα μπορούσε να το κάνει;
Magnus Carlsen εναντίον Hans Niemann
Οι φήμες —περίεργες φήμες μάλιστα— εμφανίστηκαν γρήγορα. Σήμερα, οι υπολογιστές μπορούν εύκολα να νικήσουν ακόμα και τους σπουδαιότερους σκακιστές: Οποιοσδήποτε έχει πρόσβαση σε ένα κινητό τηλέφωνο μπορεί να θριαμβεύσει κατά του καλύτερου παίκτη του κόσμου. Ωστόσο, δεδομένου ότι δεν υπήρξε απτή απόδειξη ότι ο Niemann χρησιμοποίησε υπολογιστή, υποστηρίχθηκε ότι ο 19χρονος Αμερικανός μπορεί να είχε έναν δονούμενο ραδιοφωνικό δέκτη στο σώμα του προκειμένου να τον ενημερώνει για τις νικητήριες κινήσεις, ίσως μέσω μιας μορφής κώδικα Μορς.
Ο λάτρης του σκακιού Elon Musk, ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου, έβαλε λάδι στη φωτιά όταν έγραψε στο Twitter: «Είναι στον πισινό του», υπονοώντας ότι ο έφηβος καθόταν σε μια ηλεκτρονική συσκευή που θα μπορούσε να του μετέφερε τις απαραίτητες κινήσεις για να κερδίσει.
Όταν ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής Jose Capablanca έγραψε το εμβληματικό του εγχειρίδιο Chess Fundamentals το 1921, μάλλον αυτό δεν ήταν κάτι που είχε περάσει από το μυαλό του. Βέβαια, αυτός ο ισχυρισμός του Musk θα μπορούσε να είναι μια ανοησία. Και όμως είναι δύσκολο να υπολογιστεί το σοκ που αντιπροσωπεύει η νίκη του εφήβου επί του Carlsen.
Αν και μια αριθμομηχανή τσέπης θα μπορούσε να με κερδίσει στο σκάκι, βρίσκω αυτή την ιστορία συναρπαστική γιατί μου αρέσει το παιχνίδι. Ένας τρόπος που μου αρέσει να χαλαρώνω είναι παίζοντας μέσα από παιχνίδια περασμένων δασκάλων του σκακιού, όπως ο Mikhail Tal ή ο Emanuel Lasker. Έχω δεκάδες τόμους κλασικών παιχνιδιών, συμπεριλαμβανομένων μερικών από τους σπουδαιότερους αγώνες των τελευταίων 150 ετών. Το να παίζεις μέσα από μία ιστορική παρτίδα είναι σαν να ακούς ένα βαλς του Chopin: Κάθε κίνηση είναι ακριβής και τέλεια, όπως και η όμορφη μουσική είναι απλά μαθηματικά.
Ωστόσο, στο σκάκι, πέρα από οτιδήποτε άλλο, διακυβεύονται και πολλά χρήματα: 500.000 $ (443.000 £) ήταν διαθέσιμα στη συνάντηση του Carlsen και του Niemann στο Sinquefield Cup στο Μισούρι στις ΗΠΑ πριν από δύο εβδομάδες.
Και η επιτροπή Sinquefeld όμως πήρε στα σοβαρά τους ισχυρισμούς εξαπάτησης: Αμέσως μετά τη νίκη του Niemann, έλεγξε μια σειρά από διάφορες παραμέτρους εναντίον κάποιας πιθανής απάτης, παρακολουθώντας τις συχνότητες ραδιοκυμάτων γύρω από τους παίκτες και καθυστερώντας τις διαδικτυακές μεταδόσεις των κινήσεων κατά 15 λεπτά. Και παρόλο που η «εισαγωγή κάποιας συσκευής» είναι αναμφίβολα μια τρελή ιδέα, πολλοί πιστεύουν ότι είναι η μόνη πιθανή εξήγηση.
Ο Niemann, από την πλευρά του, απάντησε δίνοντας την ιδέα να παίξει τα επόμενα παιχνίδια γυμνός, σε ένα σφραγισμένο δωμάτιο με «συσκευή που να μπλοκάρει τα ηλεκτρονικά σήματα».
Ποια είναι λοιπόν η αλήθεια; Την Τρίτη, η κατάσταση κλιμακώθηκε όταν ο Carlsen αποχώρησε έξαλλος από έναν διαδικτυακό αγώνα εναντίον του Niemann. Ο Νορβηγός, παίζοντας με τα μαύρα, έκανε μία μόνο κίνηση πριν παραιτηθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας, αφήνοντας τον Niemann σαστισμένο.
Ήταν μία κίνηση τόσο συγκλονιστική που ορισμένοι ειδικοί πρότειναν ότι θα ήταν σαν να αποχωρεί ο Roger Federer το γήπεδο τένις μετά το πρώτο σερβίς, χωρίς καμία εξήγηση. «Ουάου! Άφωνοι, έτσι;», αναφώνησε ο Ούγγρος σχολιαστής Peter Leko, ο οποίος υπήρξε πρώην θαύμα του σκακιού και κάποτε παγκόσμιος πρωταθλητής.
«Τι; Οχι!», φώναξε η συνάδελφος δημοσιογράφος Tania Sachdev, η κορυφαία γυναίκα παίκτρια της Ινδίας. «Αυτό είναι άνευ προηγουμένου, απλά δεν μπορώ να το πιστέψω. Ο Carlsen μόλις παραιτήθηκε… Σηκώθηκε και έφυγε, έκλεισε την κάμερά του» πρόσθεσε.
Δύο μέρες αργότερα, και ακόμα κανείς δεν έχει καταλάβει πλήρως τι έχει συμβεί επειδή ο Carlsen αρνείται να σχολιάσει. Περιέργως, δεν έχει εγκαταλείψει το τρέχον τουρνουά -το Julius Baer Generation Cup- και συνεχίζει να παίζει το συνηθισμένο του εκθαμβωτικό σκάκι ενάντια σε άλλους αντιπάλους. Αλλά φαίνεται ότι δεν θα θελήσει να παίξει με τον Niemann. Ωστόσο, έχει κάποια απόδειξη ότι ο Αμερικανός κλέβει ή μήπως είναι μια ξινή αντίδραση εξαιτίας μιας ήττας από έναν άνθρωπο που θεωρείται ευρέως ως ο πιο ταλαντούχος που έχει κυριαρχήσει ποτέ στο παιχνίδι των βασιλιάδων;
Ο Niemann, ένας παχουλός νεαρός με απείθαρχες μπούκλες και γένια ροδακινί, επιμένει ότι η αρχική του νίκη, που έδωσε τέλος σε ένα επτάμηνο αήττητο για τον Carlsen, επιτεύχθηκε με εξαιρετικό παιχνίδι και καλή προετοιμασία, με τη βοήθεια μερικών λαθών από τον παγκόσμιο πρωταθλητή. Και κάποιοι grandmasters υποστηρίζουν τον ισχυρισμό του.
Ο Anatoly Karpov, παγκόσμιος πρωταθλητής της Ρωσίας τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, είπε: «Είδα τον αγώνα. Πρέπει να πω ότι ο Carlsen έπαιξε πολύ άσχημα. Απορρίπτω όλες τις εκδοχές μιας άδικης νίκης. Ο Carlsen έδειξε μια περίεργη ανικανότητα να τα βγάλει πέρα».
Ο καθηγητής Ken Regan, η κορυφαία αυθεντία στον κόσμο για την εξαπάτηση στο σκάκι, ανακοίνωσε την Τρίτη ότι έχει αναλύσει όλα τα παιχνίδια του Niemann τα τελευταία δύο χρόνια και δεν βρήκε ανάλογα στοιχεία.
Magnus Carlsen
Από την άλλη πλευρά, αυτά τα ίδια τα παιχνίδια περιέχουν ελάχιστα στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι αυτός ο σχετικά αρχάριος νεαρός θα μπορούσε ξαφνικά να γίνει αρκετά καλός ώστε να κατατροπώσει τον πρωταθλητή. Και πολλοί λάτρεις του σκακιού είναι πεπεισμένοι ότι ο έφηβος πρέπει να είχε βοήθεια υπολογιστή, δεδομένου των μάλλον όχι και τόσο δυνατών ρεκόρ του.
Ο Hans Niemann, το 2015, σε ηλικία 12 ετών, μπήκε σε ένα διαδικτυακό τουρνουά και κέρδισε τα παιχνίδια με τη μυστική βοήθεια ενός φίλου. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το έκανε ξανά, αυτή τη φορά με τη βοήθεια υπολογιστή, και αποκλείστηκε από την κορυφαία ιστοσελίδα του σκακιού, Chess.com. Ο Nieman ζήτησε δημόσια συγγνώμη, λέγοντας ότι ήταν ανυπόμονος να δοκιμάσει τον εαυτό του απέναντι σε κορυφαίους παίκτες. Είπε επίσης ότι θέλει να λυτρωθεί με το να γίνει πρωταθλητής χρησιμοποιώντας μόνο το ταλέντο του.
«Εξαπάτησα σε παιχνίδια στο Chess.com. Ήρθα αντιμέτωπος με αυτό. Ομολόγησα. Και αυτό ήταν το μεγαλύτερο λάθος της ζωής μου», είπε. «Ντρέπομαι. Εκτός από όταν ήμουν 12 ετών, δεν έχω απατήσει ποτέ σε τουρνουά με χρηματικό έπαθλο» πρόσθεσε.
Το γεγονός ότι οι υπολογιστές είναι πλέον εύκολα ικανοί να νικήσουν ακόμη και τους σπουδαιότερους παίκτες κάνει τη ζωή δύσκολη για τους διοργανωτές τουρνουά. Από τότε που ένας υπερυπολογιστής της IBM με το όνομα Deep Blue κέρδισε την ρωσική ιδιοφυΐα Garry Kasparov σε 3½ έως 2½ παιχνίδια το 1997, οι ειδικοί έχουν προβλέψει τον θάνατο των σπουδαίων σκακιστικών τουρνουά. Οι διοργανωτές πραγματοποιούν αυστηρούς ελέγχους, ακόμη και —σε μια Ολυμπιάδα στην Ινδία— σαρώνοντας τα κεφάλια των παικτών με ηλεκτρομαγνητικά ραβδιά, για να διασφαλίσουν, υποτίθεται, ότι κανείς δεν θα είχε κρύψει έναν ραδιοφωνικό δέκτη σε ένα κούφιο δόντι.
Μάλιστα, το 2019, ο Γάλλος grandmaster Sebastien Feller καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης έξι μηνών με αναστολή για τη συμμετοχή του σε μια περίτεχνη σκακιστική απάτη, με δύο συνεργούς να ανταλλάσσουν δεδομένα υπολογιστή μέσω τηλεφωνικών μηνυμάτων. Την ίδια χρονιά, από τον Λετονό Igors Rausis αφαιρέθηκε ο τίτλος του grandmaster και αποκλείστηκε από τα τουρνουά για έξι χρόνια, αφού τον έπιασαν με το τηλέφωνό του στην τουαλέτα σε ένα τουρνουά στο Στρασβούργο.
Έτσι, η εξαπάτηση και το σκάκι έχουν μια άβολη ιστορία. Το ερώτημα τώρα είναι: Έχει αναπτύξει ο Hans Niemann μια πραγματικά παράξενη νέα μέθοδο για να το κάνει; Για ένα πράγμα μπορούμε τουλάχιστον να είμαστε σίγουροι. Δεν θα ήθελες να είσαι αυτός που έπρεπε να τον ψάξει.
