Όταν μια Ιταλίδα δημοσιογράφος συνελήφθη στο Ιράν τον Δεκέμβριο, ο σύντροφος της πίσω στην πατρίδα φοβόταν ότι μπορεί να μείνει στη φυλακή για χρόνια. Έτσι, εν μέσω συζητήσεων ότι το Ιράν και η Ιταλία διαπραγματεύονταν για μια ανταλλαγή κρατουμένων με εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών, είπε ο ίδιος, αποφάσισε να προσπαθήσει να στείλει ένα μήνυμα σε κάποιον που μπορεί να ήταν σε θέση να βοηθήσει.
Από τους Farnaz FassihiEmma Bubola και Edward Wong/New York Times
Το όνομά του ήταν Elon Musk.
Όχι μόνο ο Musk ήταν κοντά στον εκλεγμένο πρόεδρο Donald J. Trump, ένα μήνα πριν από τη σύλληψη της δημοσιογράφου ο δισεκατομμυριούχος της Τεχνολογίας είχε μυστική συνάντηση με τον Ιρανό πρεσβευτή στα Ηνωμένα Έθνη.
Την περασμένη εβδομάδα, η δημοσιογράφος, Cecilia Sala, 29 ετών, αφέθηκε ελεύθερη από τη φυλακή που κρατούνταν στο Ιράν και λίγες μέρες αργότερα αφέθηκε ελεύθερος ένας Ιρανός μηχανικός, τον οποίο η Ιταλία είχε κρατήσει κατόπιν αιτήματος έκδοσης των ΗΠΑ. Ο μηχανικός είχε κατηγορηθεί ότι παρείχε υλικό για drones που χρησιμοποιήθηκαν σε επίθεση πολιτοφυλακής, η οποία υποστηρίζεται από το Ιράν, σε στρατιωτική βάση των ΗΠΑ, κατά την οποία σκοτώθηκαν τρεις Αμερικανοί στρατιώτες.
Ο Musk βοήθησε να εξασφαλιστεί η απελευθέρωση της Sala, επικοινωνώντας με τον πρεσβευτή του Ιράν στα Ηνωμένα Έθνη, Amir Saeid Iravani, σύμφωνα με δύο Ιρανούς αξιωματούχους, ο ένας ανώτερος διπλωμάτης στο Υπουργείο Εξωτερικών, οι οποίοι και οι δύο γνωρίζουν τους όρους της ανταλλαγής κρατουμένων. Ο ίδιοι ζήτησαν να μην δημοσιοποιηθούν τα ονόματά τους γιατί συζήτησαν για ένα ευαίσθητο θέμα.
Ούτε ο Musk ούτε εκπρόσωποι της προεδρικής μετάβασης Trump απάντησαν σε επανειλημμένα αιτήματα των New York Times για σχολιασμό.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Musk, ένας ολοένα και πιο δραστήριος, αν και χωρίς διαπιστευτήρια, παίκτης στην παγκόσμια σκηνή μετά τη νίκη του Trump, κατάφερε να αναλάβει την υπόθεση της δημοσιογράφου παραμένει ασαφές. Ο ίδιος είναι σε στενή επαφή με την πρωθυπουργό της Ιταλίας, Giorgia Meloni, η οποία ταξίδεψε στο Mar-a-Lago, στο κτήμα Trump στη Φλόριντα, με τον Musk παρόντα, και συναντήθηκε με τον εκλεγμένο πρόεδρο στις 4 Ιανουαρίου.
Η Meloni είπε σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα ότι η απελευθέρωση της Sala ήταν το αποτέλεσμα μιας «σύνθετης δουλειάς διπλωματικού τριγώνου με το Ιράν και προφανώς επίσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής». Το γραφείο της και το ιταλικό υπουργείο Εξωτερικών αρνήθηκαν να σχολιάσουν αυτό το άρθρο.
Ανώτερος αξιωματούχος της κυβέρνησης Biden είπε ότι δεν ζητήθηκε η γνώμη της αμερικανικής κυβέρνησης σχετικά με τις διαπραγματεύσεις, ότι δεν είχε ενημερωθεί εκ των προτέρων για τις απελευθερώσεις και αποδοκίμασε τη συμφωνία.
Στη συνέντευξη Τύπου, η Meloni είπε ότι δεν γνώριζε τι ρόλο έπαιξε ο Musk στην απελευθέρωση της Sala. «Αν είχε κάποιο ρόλο, δεν το γνωρίζω», είπε.
Η ασάφεια υπογραμμίζει τον ασυνήθιστο ρόλο που διαδραματίζει ο Musk καθώς βρίσκεται στο πλευρό του Trump, υποστηρίζοντας κόμματα στην Ευρώπη, ακόμη και όταν συνεχίζει να προωθεί τα επιχειρηματικά του συμφέροντα στο εξωτερικό. Η Ιταλία, για παράδειγμα, διερευνά επί του παρόντος μια πιθανή συμφωνία με την SpaceX του Musk για την παροχή ασφαλών επικοινωνιών για κυβερνητικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους μέσω του Starlink. Και η Meloni υπήρξε ένας από τους πάντα παρόντες Ευρωπαίους συμμάχους του Musk, που τον φιλοξένησε στο συνέδριο του κόμματός της το 2023 και παρακολούθησε ένα γκαλά μαζί του τον περασμένο Οκτώβριο.
Μέχρι τη στιγμή του ταξιδιού της Meloni στο Mar-a-Lago, ο σύντροφος της Sala, Daniele Raineri, είχε ήδη ζητήσει τη βοήθεια του Musk μέσω ενός μεσάζοντα, είπε. Σε συνέντευξή του, ο Raineri είπε ότι τον είχε σκεφτεί επειδή είχε διαβάσει πως «υπήρχε ένας δίαυλος μεταξύ του Musk και των Ιρανών διπλωματών και ότι ο Musk εργάζεται επίσης σε στενή επαφή με τον Trump».
Ο Raineri, ο οποίος είναι επίσης δημοσιογράφος, είπε ότι έστειλε ένα μήνυμα στις 29 Δεκεμβρίου σε έναν Ιταλό ειδικό στους υπολογιστές και συνεργάτη του Musk για να ρωτήσει εάν μπορούσε να επιστήσει την προσοχή του δισεκατομμυριούχου για την υπόθεση της Sala και να ζητήσει τη βοήθειά του.
Ο ειδικός στους υπολογιστές, Andrea Stroppa, δήλωσε σε συνέντευξή του ότι ο Musk είχε δει το αίτημα, αλλά ότι δεν γνώριζε αν είχε εμπλακεί τελικά στην υπόθεση.
Τον Νοέμβριο, εβδομάδες πριν από τη σύλληψη της Sala, ο Musk συναντήθηκε για περισσότερο από μία ώρα με τον Ιρανό πρεσβευτή στην κατοικία του Ιρανού στο Μανχάταν για να συζητήσουν την εκτόνωση των εντάσεων μεταξύ Τεχεράνης και Ουάσιγκτον, καθώς η νέα αμερικανική κυβέρνηση ετοιμάζεται να αναλάβει την εξουσία.
Οι Ιρανοί αξιωματούχοι που ρωτήθηκαν για αυτό το άρθρο είπαν ότι ο Musk επικοινώνησε ξανά με τον πρέσβη λίγο μετά την επίσκεψη της πρωθυπουργού Meloni στο Mar-a-Lago.
Η ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ Ιράν και Ιταλίας εξελίχθηκε κατόπιν γρήγορα.
Το Ιράν απελευθέρωσε την Sala στις 8 Ιανουαρίου και τέσσερις ημέρες αργότερα, η Ιταλία απελευθέρωσε τον Ιρανό μηχανικό, Mohammad Abedini Najafabadi.
Ο Abedini είχε τεθεί υπό κράτηση μετά από αίτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ. Ομοσπονδιακό δικαστήριο στη Μασαχουσέτη τον κατηγόρησε ότι προμήθευε τεχνολογία drone για το Ιράν που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση στην αμερικανική βάση, η οποία βρισκόταν στην Ιορδανία, τον Ιανουάριο του 2024. Οι δύο Ιρανοί αξιωματούχοι είπαν ότι όταν ο Musk μίλησε με τον πρεσβευτή, ζήτησε το Ιράν να απελευθερώσει την Sala και τον διαβεβαίωσε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα πιέσουν την Ιταλία να εκδώσει τον Ιρανό μηχανικό.
Η αποστολή του Ιράν στον ΟΗΕ αρνήθηκε να σχολιάσει την εμπλοκή του Musk και του πρέσβη. Σε ανακοίνωσή της, ανέφερε ότι οι δύο κρατούμενοι αφέθηκαν ελεύθεροι ως αποτέλεσμα «διμερούς συνεργασίας και συντονισμένων προσπαθειών του πολιτικού τομέα και των υπηρεσιών πληροφοριών του Ιράν και της Ιταλίας».
Όλες οι πλευρές είναι επιφυλακτικές δημοσίως για το τι συνέβη, αλλά σε πολλούς παρατηρητές η ταχεία απελευθέρωση των κρατουμένων μετά τη συνάντηση μεταξύ του Trump και της Meloni υποδηλώνει ότι το θέμα είχε συζητηθεί και επιτεύχθηκε συμφωνία.
«Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι η Meloni έλαβε ένα “μήνυμα κατανόησης” από τον Trump ότι η επερχόμενη κυβέρνηση δεν θα δημιουργούσε τεράστια προβλήματα εάν απελευθέρωνε τον Abedini», δήλωσε ο Ferdinando Nelli Feroci, πρώην Ιταλός διπλωμάτης.
Η Ιταλία συνέλαβε τον Abedini στα μέσα Δεκεμβρίου καθώς περνούσε από το αεροδρόμιο του Μιλάνου. Τρεις ημέρες αργότερα, πράκτορες της πτέρυγας πληροφοριών της Επαναστατικής Φρουράς εισέβαλαν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου της Sala στην Τεχεράνη, τη συνέλαβαν και την έκλεισαν σε απομόνωση στη φυλακή Evin. Η ίδια είχε ταξιδέψει στο Ιράν με βίζα δημοσιογράφου.
Ένα μέλος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν και οι δύο Ιρανοί αξιωματούχοι είπαν ότι η δημοσιογράφος συνελήφθη προκειμένου να πιεστεί η Ιταλία να απελευθερώσει τον Abedini. Το Ιράν έχει καταστήσει την κράτηση ξένων και διπλών υπηκόων κεντρικό στοιχείο της εξωτερικής του πολιτικής για σχεδόν πέντε δεκαετίες.
«Δεν έχει σημασία ποιος είσαι», είπε ο Shahin Modarres, ειδικός με έδρα τη Ρώμη για το Ιράν και τη διεθνή ασφάλεια, σε μια τηλεφωνική συνέντευξη. «Μπορείς να είσαι δημοσιογράφος, διπλωμάτης, τουρίστας». «Αυτό που έχει σημασία είναι αν το Ιράν πιστεύει ότι μπορεί να σε χρησιμοποιήσει ως μοχλό» πρόσθεσε.
Η Sala είπε σε συνέντευξή της ότι κρατήθηκε σε ένα κελί χωρίς στρώμα και κοιμόταν στο πάτωμα με μια κουβέρτα από πάνω και μια άλλη από κάτω. Για εβδομάδες της αρνούνταν τα γυαλιά της και καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησής της δεν είδε ανθρώπινο πρόσωπο. Άκουγε τον ήχο άλλων κρατουμένων να κλαίνε και να κάνουν εμετούς, είπε, και της έδεναν τα μάτια και την ανέκριναν για ώρες σχεδόν κάθε μέρα.
Αυτό που φοβόταν περισσότερο, είπε, ήταν «να τρελαθώ».
Ο Raineri, ο σύντροφός της, ανέφερε ότι στις 2 Ιανουαρίου, η Meloni είπε στη μητέρα της Sala ότι μέσα στις επόμενες 48 ώρες θα υπάρξει μια σημαντική εξέλιξη.
Ο Stroppa, ο προγραμματιστής, έβαλε υποδείξεις στον λογαριασμό του στο X. Δημοσίευσε μια απεικόνιση του Trump, της Meloni και του Musk με αρχαία ρωμαϊκή ενδυμασία την ημέρα που η πρωθυπουργός επισκέφθηκε το Mar-a-Lago. Και την ημέρα που αποφυλακίστηκε η Sala, δημοσίευσε μια φωτογραφία που δημιουργήθηκε από AI του Musk να τρώει σπαγγέτι με ένα emoji με ιταλική σημαία.
Η Sala είπε ότι κατανοεί πως η κυβέρνηση της Ιταλίας έκανε ό,τι έπρεπε να κάνει για να την απελευθερώσει. «Και με όποιον και αν έπρεπε να μιλήσουν, μίλησαν», είπε.