Ότι ο αναθεωρητισμός, ως δόγμα, με την επιθετικότητα που ενέχει και τις φρικαλεότητες που συνεπάγεται η εφαρμογή του, διασαλεύει την παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας και άμυνας, είναι για κάθε λογικώς σκεπτόμενο άνθρωπο δεδομένο· η πολεμική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σε ένα κυρίαρχο και ανεξάρτητο γειτονικό της κράτος, ήρθε για να επανεπιβεβαιώσει με τον πιο επώδυνο τρόπο αυτό το δεδομένο. Μόνο που αυτή η εισβολή είναι τόσο ολέθρια που στέκεται ικανή να αναστήσει από το χρονοντούλαπο της ιστορίας την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, καθώς και να επιφέρει ανυπολόγιστα πλήγματα στη διεθνή τάξη πραγμάτων.
Της Ειρήνης Βανταράκη*
Απέναντι στην πρόδηλη βαρβαρότητα και τον επεκτατισμό ενός αυταρχικού καθεστώτος όπως αυτού της Μόσχας, η Δύση, ταυτισμένη – και δικαίως – με τη φιλελεύθερη αστική δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα, εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται από μερίδα της κοινής γνώμης, ακόμη και των ειδικών, σαν μία στέρεα και συμπαγή, σχεδόν μεταφυσική, οντότητα. Η πραγματικότητα, ωστόσο, απέχει παρασάγγας από μια τέτοια εξιδανικευμένη προσέγγιση. Εδώ, όμως, βρίσκεται και το κρίσιμο στοίχημα για τη διασφάλιση της διεθνούς νομιμότητας και της ειρήνης: η Δύση, παρά την ετερογένειά της και εσωκλείοντας αντιτιθέμενα συμφέροντα, στοχεύσεις και πολιτικές, οφείλει να συμπαραταχθεί – όχι ευκαιριακά αλλά με μακροπρόθεσμο ορίζοντα – ενάντια στον κοινό αντίπαλο, που δεν είναι άλλος από τα ολοκληρωτικά συστήματα διακυβέρνησης που υπονομεύουν το μέλλον της ανθρωπότητας. Η συσπείρωση της Δύσης με την επιβολή των κυρώσεων κατά της Ρωσίας ήταν μια ικανοποιητική αρχή, η οποία εντούτοις, μόνο αν συνδυαστεί με άλλες συντονισμένες ενέργειες, θα μπορέσει αφενός να περιχαρακώσει τη ρωσική ηγεσία (πολιτική, μιντιακή, οικονομική) και αφετέρου να συσφίξει τους δεσμούς των υγιών δημοκρατικών δυνάμεων του πλανήτη.
Αν ο Δυτικός Κόσμος θέλει να προασπίσει την επιβίωσή του και την αποκατάσταση της διεθνούς ευταξίας, η ανοικοδόμηση των διατλαντικών σχέσεων, στη βάση της διεύρυνσης της οικονομικής συνεργασίας, συνιστά νομοτελειακή αναγκαιότητα. Η διεθνής εμπειρία, εξάλλου, έχει αποδείξει ότι η μακροημέρευση και εμπέδωση της ειρήνης – του ύψιστου παγκόσμιου δημόσιου αγαθού – διέρχεται μέσα την εναρμόνιση των οικονομικών συμφερόντων. Προς αυτήν την κατεύθυνση, το νεοσύστατο Συμβούλιο Εμπορίου και Τεχνολογίας (Trade and Technology Council) ΗΠΑ – Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανώτατο διπλωματικό όργανο που κατευθύνει εμπορικές και τεχνολογικές πολιτικές, επιτάσσεται από τις συνθήκες να προσλάβει έναν αναβαθμισμένο ρόλο για τον συντονισμό και την εμβάθυνση της διατλαντικής συνεργασίας.
Ενόψει της επικείμενης συνάντησης τον ερχόμενο Μάιο, το TTC, εξελισσόμενο σε στρατηγικό μηχανισμό διμερούς συνεργασίας, είναι καίριο να προωθήσει, μαζί με την περαιτέρω οικονομική απομόνωση της Ρωσίας, και θετική ατζέντα, ιδίως δε την ενίσχυση της επενδυτικής αλληλεπίδρασης μεταξύ ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ευθυγράμμιση του ρυθμιστικού πλαισίου σε επίπεδο ψηφιακής τεχνολογίας και σε άλλους τομείς της οικονομίας, καθώς και τη σύγκλιση με τους υπόλοιπους διεθνείς παίκτες που εγκολπώνονται κοινές δημοκρατικές και ανθρωπιστικές αξίες, όπως λ.χ. το Ηνωμένο Βασίλειο. Έτσι, ΗΠΑ και ΕΕ, από κοινού με άλλους εταίρους, θα μπορέσουν να ανταποκριθούν με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στις καινοφανείς προκλήσεις, με αιχμή του δόρατος τη θωράκιση ενός ειρηνικού και ευημερούντος κόσμου, ατσαλώνοντας παράλληλα την εταιρική τους σχέση.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία, εκτός από την απογύμνωση του αντιδυτικού αφηγήματος, κατέδειξε εμφατικά ότι ένας κατακερματισμένος κόσμος, σε τελική ανάλυση, δεν είναι προς το συμφέρον κανενός. Την ώρα που η αβεβαιότητα στο παγκόσμιο γίγνεσθαι τείνει να θεωρηθεί νέα κανονικότητα, όσοι προέκριναν την εθνική εσωστρέφεια ως δήθεν εγγυητική της αυτάρκειας και συνακόλουθα της ελευθερίας διαψεύστηκαν παταγωδώς. Καθότι, απλούστατα, μέσα σε ένα αλληλεξαρτώμενο διεθνές σύστημα δεν νοείται επίτευξη της αυτάρκειας των αγαθών και, κυρίως, της ανάπτυξης, παρά μόνο μέσα από τη συμμετοχή σε πολυμερή σχήματα συνεργασίας. Αρκεί να ανατρέξει κανείς στην πρόσφατη οικονομική ιστορία, ώστε να διαπιστώσει πως οι εμπορικές συμφωνίες – διακρατικές αλλά και διεταιρικές – λειτουργούν, ταυτόχρονα με την οικονομική τους διάσταση, ως σταθεροποιητικοί μηχανισμοί σε ευμετάβλητα περιβάλλοντα. Αντίστοιχη δράση, τηρουμένων των αναλογιών, επιτελούν συμμετοχικοί θεσμοί και διεθνή fora, η ενεργός δραστηριοποίηση στα οποία συντείνει στην εξυπηρέτηση των συλλογικών στόχων.
Η στροφή στη συνεργασία και την πολυμέρεια δεν είναι μία θεωρητική μεγαλοστομία. Είναι το κλειδί εκείνο που επιτρέπει σε έναν ρευστό κόσμο τη διαμόρφωση συμμαχιών, τη δημιουργία αλυσίδων σταθερότητας και ευημερίας και την παραγωγή προστιθέμενης αξίας στους ενδιαφερόμενους. Και το κυριότερο, δικτυωμένη πολυμέρεια δεν σημαίνει μόνον διακρατική συνεργασία. Σημαίνει, προπαντός, καλλιέργεια κουλτούρας συν-δημιουργίας οφέλους, σε επίπεδο επιχειρήσεων, κοινωνίας των πολιτών, κοινωνικών εταίρων και πολιτικής. Η Δύση είναι ενωμένη, ανέφερε ο Πρόεδρος Biden. Και, πράγματι, είναι. Απομένει αυτή η σύγκλιση της Δύσης που σημειώνεται σε περιόδους κρίσης για την περιθωριοποίηση του κοινού εχθρού να μετουσιωθεί, μέσα από την επέκταση και εμβάθυνση της συνεργασίας της, από παρένθεση σε μονιμότητα.
*Η Ειρήνη Βανταράκη είναι η Πρόεδρος του Greek House Davos.
