Η αμηχανία που προκαλεί η απώλεια ελέγχου του παγκόσμιου οικονομικού μοντέλου είναι διάχυτη στην σχετική με το ψηφιακό ευρώ ανάλυση της 3ης μεγαλύτερης εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο με 4,7 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ υπό διαχείριση και 46,6 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ υπό φύλαξη και διαχείριση το 2024.
Ο λόγος για την State Street η οποία συστήνεται ως εξής>
–Είμαστε παγκόσμιος ηγέτης στην εξυπηρέτηση επενδύσεων, στις αγορές και τη χρηματοδότηση, καθώς και στη διαχείριση επενδύσεων. Με το 11,5% των παγκόσμιων χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων να διέρχονται από τις πόρτες μας καθημερινά, είμαστε ένας έμπιστος συνεργάτης για τους θεσμικούς επενδυτές και ένα ζωτικό μέρος της παγκόσμιας οικονομίας. Μαζί με τους πελάτες μας — διαχειριστές και ιδιοκτήτες περιουσιακών στοιχείων, ασφαλιστικές εταιρείες, επίσημους οργανισμούς και κεντρικές τράπεζες — βοηθάμε στη δημιουργία καλύτερων αποτελεσμάτων για τους επενδυτές όλου του κόσμου και τους ανθρώπους που υπηρετούν…
Η State Street Corporation είναι μια αμερικανική παγκόσμια εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και τραπεζικών συμμετοχών με έδρα την οδό One Congress στη Βοστώνη, με δραστηριότητες παγκοσμίως. Η εταιρεία πήρε το όνομά της από την State Street στη Βοστώνη, η οποία ήταν γνωστή ως η “Μεγάλη Οδός προς τη Θάλασσα” τον 18ο αιώνα, καθώς η Βοστώνη γινόταν μια ακμάζουσα ναυτιλιακή πρωτεύουσα.
Είναι η δεύτερη παλαιότερη τράπεζα των Ηνωμένων Πολιτειών με συνεχή λειτουργία. Ο προκάτοχός της, η Union Bank, ιδρύθηκε το 1792.
Η State Street κατατάσσεται 14η στη λίστα με τις μεγαλύτερες τράπεζες στις Ηνωμένες Πολιτείες με βάση τα περιουσιακά στοιχεία. Είναι μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων στον κόσμο με 4,7 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ υπό διαχείριση και 46,6 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ υπό φύλαξη και διαχείριση το 2024.
Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη τράπεζα θεματοφυλακής στον κόσμο, παρέχοντας υπηρεσίες κινητών αξιών και θεωρείται συστημικά σημαντική τράπεζα από το Συμβούλιο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Μαζί με την BlackRock και την Vanguard, η State Street θεωρείται ένας από Big Three index fund managers που κυριαρχούν στις λιανικές επενδύσεις.
Στην ανάλυση που ακολουθεί και η οποία έχει ημερομηνία July 2025 οι Ramu Thiagarajan (Head of Thought Leadership, State Street) Chris Rowland (Head of Custody, Digital and Fund Services Product, State Street) και Elliot Hentov (Head of Macro Policy Research, State Street Investment Management) επιχειρούν να πείσουν τους αναγνώστες τους για την σημασία του ψηφιακού ευρώ.
Καθώς διαβάζουμε την ανάλυση το μόνο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι το εξής> Μετά την κατασκευασμένη planδημία COVID-19 και τα λοιπά εργαλεία αποπληθυσμού της ατζέντας 2030, το περίφημο ψηφιακό ευρώ δεν είναι παρά μία ακόμη Επιχείρηση ελέγχου των εξαρτώμενων από τους μισθούς και τις συντάξεις πολιτών την ίδια στιγμή που κανείς επιχειρηματίας, βιομήχανος, εφοπλιστής, κλπ δεν θα μπορούσε να το εμπιστευθεί καθώς η περιουσία του δεν θα ήταν παρά ένας κόκος στη ψηφιακή άμμο. Οι ήξεις αφίξεις του κειμένου είναι χαρακτηριστικές αλλά αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον μια και εξηγεί εκ των έσω και για πρώτη φορά την φιλοσοφία των εμπνευστών του.
[The digital euro and the US dollar: Strategic evolution in a fragmented global financial order]
Το ψηφιακό ευρώ και το δολάριο ΗΠΑ: Στρατηγική εξέλιξη σε μια κατακερματισμένη παγκόσμια χρηματοοικονομική τάξη
Καθώς τα ψηφιακά χρηματοοικονομικά αναδιαμορφώνουν την παγκόσμια νομισματική δυναμική, το ψηφιακό ευρώ αναδύεται ως η στρατηγική απάντηση της Ευρώπης, που δεν στοχεύει στην εκθρόνιση του δολαρίου ΗΠΑ, αλλά στη διαφύλαξη της νομισματικής κυριαρχίας, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πληρωμών και στην επιβεβαίωση της σημασίας του σε ένα χρηματοοικονομικό μέλλον με διακριτικά.
Το The European Central Bank’s (ECB) Digital Euro Project το οποίο βρίσκεται πλέον στην επίσημη φάση προετοιμασίας του από τα τέλη του 2023, έχει ξεκινήσει μια πολυετή προσπάθεια για την εξερεύνηση ενός ψηφιακού ευρώ — ενός ψηφιακού νομίσματος λιανικής κεντρικής τράπεζας (CBDC) σχεδιασμένου για τον εκσυγχρονισμό του κυρίαρχου χρήματος, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των πληρωμών και την ενίσχυση της νομισματικής αυτονομίας της Ευρώπης. Το ψηφιακό ευρώ δεν αποτελεί απλώς μια τεχνολογική αναβάθμιση, αλλά μια στρατηγική απάντηση στη μείωση (;) της χρήσης μετρητών, την άνοδο των ιδιωτικών ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων και τις αυξανόμενες γεωπολιτικές τριβές στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Ενώ το αρχικό του πεδίο εφαρμογής είναι η λιανική, η ΕΚΤ-ECB έχει σηματοδοτήσει άνοιγμα σε μελλοντικές εφαρμογές χονδρικής, τοποθετώντας το ψηφιακό ευρώ ως μια πιθανή δημόσια εναλλακτική λύση στα σταθερά κρυπτονομίσματα που υποστηρίζονται από το δολάριο των Ηνωμένων Πολιτειών και το e-CNY της Κίνας στις κεφαλαιαγορές με διακριτικά. Το ψηφιακό ευρώ διαμορφώνεται επίσης ως ένα γεωπολιτικό μέσο που έχει σχεδιαστεί για να μειώσει την εξάρτηση της Ευρώπης από τις ξένες πλατφόρμες πληρωμών και να διατηρήσει την κυριαρχία σε μια ολοένα και πιο ψηφιοποιημένη και δολαριοποιημένη παγκόσμια οικονομία.
Ωστόσο, το ψηφιακό ευρώ αντιμετωπίζει σημαντικούς περιορισμούς. Το δολάριο ΗΠΑ (USD) διατηρεί βαθιά ριζωμένα πλεονεκτήματα, όπως, κυρίως, οι ρευστές κεφαλαιαγορές, τα παγκόσμια δίκτυα και οι αξιόπιστοι θεσμοί. Ακόμη και με τις ψηφιακές βελτιώσεις, είναι απίθανο το ευρώ να εκτοπίσει ουσιαστικά το USD σε ρόλους αποθεματικού, εμπορίου ή χρηματοπιστωτικής αγοράς στο εγγύς μέλλον. Οποιαδήποτε κέρδη στη διεθνή χρήση ή τον ρόλο αποθεματικού του ευρώ αναμένεται να είναι σταδιακά, όχι διαρθρωτικά.
Ακολουθεί η ανάλυση-ρεσιτάλ βερμπαλισμών των συνεργατών της State Street οι οποίοι τελικά μας πείθουν πόσο αχρείαστη θα είναι η μηδενική νομισματική αξία του ψηφιακού ευρώ!
Το ψηφιακό ευρώ γίνεται καλύτερα κατανοητό ως στρατηγική προστασία (!), όχι ως μια ανατρεπτική επανάσταση. Η βασική του αξία έγκειται στην προστασία της ευρωπαϊκής νομισματικής κυριαρχίας, στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των εγχώριων πληρωμών και στην προετοιμασία της ευρωζώνης για ένα ψηφιοποιημένο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Το αν θα αποκτήσει διεθνή έλξη θα εξαρτηθεί από την ηγεσία των ρυθμιστικών αρχών, την ολοκλήρωση της κεφαλαιαγοράς και το χρονοδιάγραμμα – ιδίως καθώς τα σταθερά κρυπτονομίσματα του δολαρίου ΗΠΑ (USD) αυξάνονται ραγδαία ελλείψει άμεσων εναλλακτικών λύσεων από το δημόσιο στις ΗΠΑ.
Πρόσφατα πρωτοσέλιδα που υπογραμμίζουν την ανάλυση της συσχέτισης μεταξύ των αμερικανικών κρατικών ομολόγων και του δολαρίου ΗΠΑ υπογραμμίζουν την αυξανόμενη ανησυχία των επενδυτών σχετικά με τη μακροπρόθεσμη κατάσταση του δολαρίου. Σε αυτό το πλαίσιο, η ανάπτυξη του ψηφιακού ευρώ αποκτά αυξημένη σημασία – όχι ως άμεσος αμφισβητίας, αλλά ως σήμα μεταβαλλόμενης νομισματικής δυναμικής.
Σε έναν κόσμο επιταχυνόμενης ψηφιακής χρηματοδότησης και στρατηγικού ανταγωνισμού, η ακινησία (!) δεν αποτελεί επιλογή – και το ψηφιακό ευρώ διασφαλίζει ότι η ευρωζώνη δεν θα μείνει πίσω.
Εισαγωγή> Επαναπροσδιορισμός του κυρίαρχου χρήματος στην ψηφιακή εποχή
Η αδιάκοπη πρόοδος της ψηφιοποίησης και η εξελισσόμενη γεωπολιτική έχουν ωθήσει τις κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο να διερευνήσουν τις δυνατότητες των CBDC. Πράγματι, πάνω από 100 χώρες, που αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μέρος του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ), ασχολούνται πλέον με κάποια μορφή ανάπτυξης CBDC, από την αρχική έρευνα έως τα προηγμένα πιλοτικά προγράμματα.
Αυτή η τάση αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη αναγνώριση μεταξύ των νομισματικών αρχών ότι η ίδια η φύση του χρήματος και των πληρωμών αλλάζει λόγω της μείωσης της χρήσης μετρητών, της εμφάνισης ιδιωτικών ψηφιακών περιουσιακών στοιχείων όπως τα stablecoins και μιας στρατηγικής επιθυμίας ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας και της ανθεκτικότητας των συστημάτων πληρωμών.
Σε αυτό το πλαίσιο, η έρευνα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) για ένα πιθανό ψηφιακό ευρώ έχει προσελκύσει σημαντική παγκόσμια προσοχή. Μεταβαίνοντας σε μια επίσημη φάση προετοιμασίας στα τέλη του 2023, το Έργο Ψηφιακού Ευρώ είναι πολύ περισσότερο από μια απλή τεχνολογική αναβάθμιση. Αντιπροσωπεύει μια στρατηγική απάντηση σε μια σύνθετη αλληλεπίδραση οικονομικών πιέσεων, τεχνολογικών ευκαιριών και γεωπολιτικών προβληματισμών που αντιμετωπίζει η ευρωζώνη. Η προοπτική ένα από τα μεγαλύτερα νομισματικά block του κόσμου να εισαγάγει ένα CBDC αναπόφευκτα πυροδοτεί συζήτηση σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις του σε όλο το διεθνές νομισματικό σύστημα. Αυτό το άρθρο διερευνά πρώτα τον σχεδιασμό του ψηφιακού ευρώ και τις εσωτερικές του επιπτώσεις στη νομισματική πολιτική και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα της ευρωζώνης, πριν αξιολογήσει την πιθανή πρόκληση που θα αποτελέσει για την κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ.
Το ψηφιακό ευρώ>Προτεραιότητες σχεδιασμού και στόχοι πολιτικής
Το ψηφιακό ευρώ αρχικά σχεδιάστηκε ως ένα ηλεκτρονικό νόμισμα CBDC λιανικής — ουσιαστικά μια ηλεκτρονική μορφή χρήματος κεντρικής τράπεζας που εκδίδεται από το Ευρωσύστημα (την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ). Θα λειτουργούσε ως άμεση υποχρέωση της κεντρικής τράπεζας, έχοντας το ίδιο καθεστώς μηδενικού κινδύνου με τα φυσικά τραπεζογραμμάτια και κέρματα, αλλά σχεδιασμένο για ψηφιακή χρήση από όλες τις πόλεις τσιπς και εταιρείες για καθημερινές πληρωμές. Κρίσιμο είναι ότι η ΕΚΤ τονίζει ότι το ψηφιακό ευρώ στοχεύει να συμπληρώσει τα φυσικά μετρητά, όχι να τα αντικαταστήσει. Η δέσμευσή της να διατηρήσει τη διαθεσιμότητα και την αποδοχή των τραπεζογραμματίων παραμένει σταθερή.
Αντίθετα, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει υιοθετήσει μια σκόπιμα επιφυλακτική στάση απέναντι σε ένα πιθανό ψηφιακό δολάριο. Συνεχίζει να μελετά τις επιπτώσεις ενός λιανικού ή χονδρικού CBDC, δίνοντας έμφαση σε ανεπίλυτα ερωτήματα σχετικά με την ιδιωτικότητα, τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τη νομοθετική εξουσία. Η Fed έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα προχωρήσει χωρίς ρητή υποστήριξη τόσο από την εκτελεστική εξουσία όσο και από το Κογκρέσο, υπογραμμίζοντας μια πιο αργή, πιο συμβουλευτική πορεία από αυτήν που ακολούθησε η ΕΚΤ.
Ενώ ο τελικός σχεδιασμός βρίσκεται ακόμη υπό βελτίωση, πολλά βασικά χαρακτηριστικά διαμορφώνουν τη δυνητική μορφή και λειτουργία του ψηφιακού ευρώ:
Προσβασιμότητα: Το ψηφιακό ευρώ έχει σχεδιαστεί για χρήση από το ευρύ κοινό για καθημερινές πληρωμές και θα προσφέρεται δωρεάν (!) για βασική χρήση, αρχικά σε κατοίκους της ευρωζώνης, αλλά ενδεχομένως να επεκταθεί με την πάροδο του χρόνου. Αυτό υποστηρίζει τον στόχο της ΕΚΤ για προώθηση της οικονομικής ένταξης.
Λειτουργικότητα: Προορίζεται κυρίως ως μέσο πληρωμής (peer-to-peer, εντός καταστήματος, ηλεκτρονικό εμπόριο) με δυνατότητες τόσο online όσο και offline για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την μίμηση της χρηστικότητας των μετρητών. Δεν προορίζεται ρητά να χρησιμεύσει ως επενδυτικό μέσο (!;)
Ιδιωτικότητα: Προβλέπεται υψηλό επίπεδο απορρήτου. Το Ευρωσύστημα δεν θα μπορεί να αναγνωρίζει άμεσα τους χρήστες από τα δεδομένα ηλεκτρονικών συναλλαγών, ενώ οι πληρωμές εκτός σύνδεσης θα παρέχουν ανωνυμία παρόμοια με αυτή των μετρητών. Οι ενδιάμεσοι (τράπεζες, πάροχοι πληρωμών) θα παραμένουν υπεύθυνοι για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML) και τη συμμόρφωση με την αρχή “γνωρίστε τον πελάτη σας” (KYC).
Διασφάλειες για τη σταθερότητα: Για να αποφευχθεί η αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος, το ψηφιακό ευρώ θα είναι άτοκο και θα υπόκειται σε ατομικά όρια διακράτησης (π.χ., 1.500-4.000 ευρώ, όπως συζητήθηκε από την ΕΚΤ). Αυτά τα μέτρα έχουν σχεδιαστεί για να αποθαρρύνουν τη χρήση του ως μεγάλης κλίμακας μέσο αποθήκευσης αξίας και να περιορίσουν τις εκροές καταθέσεων από τις εμπορικές τράπεζες.
Διανομή: Σχεδιάζεται ένα ενδιάμεσο μοντέλο, το οποίο θα αξιοποιεί τις υπάρχουσες τράπεζες και τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών (PSP) για τη διανομή του ψηφιακού ευρώ και τη διαχείριση των σχέσεων με τους πελάτες, αποφεύγοντας έτσι μια άμεση σχέση μεταξύ της ΕΚΤ και εκατομμυρίων τελικών χρηστών.
Νόμιμο χρήμα: Το προτεινόμενο καθεστώς νόμιμου χρήματος θα απαιτούσε από τους εμπόρους σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ να το αποδεχτούν, διασφαλίζοντας ευρεία χρηστικότητα.
Τα κίνητρα της ΕΚΤ είναι πολύπλευρα.
Πρώτον, στοχεύει στην προσαρμογή στην ψηφιακή εποχή καθώς η χρήση μετρητών μειώνεται, διασφαλίζοντας ότι το ευρώ παραμένει μια σχετική «νομισματική άγκυρα». Όπως και το σύστημα άμεσων πληρωμών FedNow της Fed και οι πλατφόρμες του ιδιωτικού τομέα όπως η Zelle (για εγχώριες συναλλαγές peer-to-peer) και η SWIFT Go (για διασυνοριακές μεταφορές χαμηλής αξίας), το ψηφιακό ευρώ επιδιώκει να ενοποιήσει τις κατακερματισμένες υποδομές πληρωμών λιανικής και μικρών επιχειρήσεων σε μια ενιαία διαλειτουργική λύση που βασίζεται στην τεχνολογία κατανεμημένου καθολικού (DLT).
Δεύτερον, στοχεύει στην ενίσχυση της καινοτομίας και του ανταγωνισμού στον τομέα των πληρωμών, προωθώντας παράλληλα την οικονομική ένταξη. Αυτό ευθυγραμμίζεται με έναν τρίτο στόχο, τη διασφάλιση της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης μειώνοντας την εξάρτηση από μη ευρωπαϊκούς γίγαντες πληρωμών, όπως τα παγκόσμια δίκτυα καρτών και οι εταιρείες Big Tech.
Ταυτόχρονα, οι αρχές επιδιώκουν να αποφύγουν την υπονόμευση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Συνεπώς, ο σχεδιασμός του ψηφιακού ευρώ δίνει προτεραιότητα στην ελαχιστοποίηση της διαταραχής στο υπάρχον χρηματοπιστωτικό οικοσύστημα.
Θεωρητικά, η εισαγωγή μιας νέας υποχρέωσης κεντρικής τράπεζας θα μπορούσε να περιπλέξει την πρόβλεψη ρευστότητας της ΕΚΤ. Ωστόσο, οι διασφαλίσεις, και ιδίως τα όρια διακράτησης, αποσκοπούν στο να περιορίσουν το συνολικό απόθεμα ψηφιακού ευρώ σε κυκλοφορία και να αποτρέψουν σημαντικές διαταραχές. Η μη τοκοφόρα φύση του στοχεύει επίσης στον περιορισμό της παρέμβασης στη μετάδοση της νομισματικής πολιτικής, ειδικά σε περιβάλλοντα αρνητικών επιτοκίων. Ενώ ορισμένοι υποστηρίζουν ότι ένα CBDC θα μπορούσε να βελτιώσει τη μετάδοση πολιτικής, ο τρέχων σχεδιασμός του ψηφιακού ευρώ – με την έμφαση στη σταθερότητα – υποδηλώνει ότι είναι απίθανο να χρησιμοποιηθεί ως ενεργό εργαλείο νομισματικής πολιτικής. Ο πρωταρχικός του ρόλος από αυτή την άποψη φαίνεται αμυντικός: να διασφαλίσει ότι το χρήμα της κεντρικής τράπεζας παραμένει σχετικό σε μια ολοένα και πιο ψηφιακή οικονομία.
Εν τω μεταξύ, οι τράπεζες διερευνούν τις tokenized καταθέσεις (δηλαδή, ρυθμιζόμενες ψηφιακές αναπαραστάσεις τραπεζικών καταθέσεων που καταγράφονται σε κατανεμημένα καθολικά) ως συμπλήρωμα ή εναλλακτική λύση του ιδιωτικού τομέα στα stablecoins και τα CBDC. Αυτές οι καινοτομίες θα μπορούσαν να ομαλοποιήσουν τη μετάβαση προς την πλήρη tokenization του νομίσματος και της χρηματοπιστωτικής υποδομής.
Σταθερότητα και κυριαρχία: Εγγυήσεις για ένα στρατηγικό ψηφιακό ευρώ
Η διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας παραμένει ο πρωταρχικός στόχος της πρωτοβουλίας της ΕΚΤ για το ψηφιακό ευρώ. Ο κύριος εγχώριος κίνδυνος πηγάζει από την πιθανή αποδιαμεσολάβηση των τραπεζών — ένα σενάριο στο οποίο τα νοικοκυριά ή οι επιχειρήσεις μεταφέρουν μαζικά καταθέσεις από τις εμπορικές τράπεζες στην υποτιθέμενη ασφάλεια του χρήματος που εκδίδεται από την κεντρική τράπεζα, ειδικά σε περιόδους πίεσης στην αγορά. Αυτές οι ψηφιακές μαζικές καταθέσεις θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τον ρόλο του τραπεζικό τομέα στη διαμεσολάβηση πιστώσεων, μειώνοντας τη σταθερή, χαμηλού κόστους χρηματοδότηση και αυξάνοντας την εξάρτηση από πιο ασταθείς ή ακριβές αγορές χονδρικής.
Για τον μετριασμό των κινδύνων, η ΕΚΤ έχει προτείνει ένα σύνολο βαθμονομημένων μέτρων ασφαλείας. Τα κυριότερα από αυτά είναι τα ατομικά όρια διακράτησης (!), τα οποία επί του παρόντος διαμορφώνονται στο εύρος 3.000-4.000 ευρώ. Αυτά έχουν σχεδιαστεί για να διασφαλίσουν ότι το ψηφιακό ευρώ δεν μπορεί να λειτουργήσει ως μεγάλης κλίμακας αποθεματικό αξίας. Επιπλέον, η CBDC θα είναι μη τοκοφόρος, μειώνοντας το κίνητρο για τους αποταμιευτές να ανακατανέμουν τις εμπορικές καταθέσεις σε υποχρεώσεις κεντρικής τράπεζας.
Η ΕΚΤ διερευνά επίσης έναν μηχανισμό «αντίστροφου καταρράκτη», βάσει του οποίου τα πλεονάζοντα ψηφιακά υπόλοιπα σε ευρώ θα μπορούσαν να επιστρέφονται αυτόματα στους εμπορικούς τραπεζικούς λογαριασμούς των χρηστών. Αυτό θα ενίσχυε τη σταθερότητα των καταθέσεων και θα προστάτευε την παραδοσιακή βάση χρηματοδότησης των τραπεζών. Ένας άλλος περιορισμός που εξετάζεται είναι ο αποκλεισμός των μη χρηματοπιστωτικών εταιρειών από τη διακράτηση ψηφιακών υπολοίπων σε ευρώ, για την αποτροπή συγκεντρωμένων μετατοπίσεων ρευστότητας κατά τη διάρκεια επεισοδίων αστάθειας της αγοράς.
Οι προσομοιώσεις της ΕΚΤ δείχνουν ότι με κατάλληλα βαθμονομημένα όρια, ο αντίκτυπος στη ρευστότητα των τραπεζών θα πρέπει να είναι διαχειρίσιμος. Ορισμένες έρευνες υποδηλώνουν ότι ακόμη και αυστηρότερα όρια (π.χ., 1.500-2.500 ευρώ) μπορούν να ενισχύσουν τη σταθερότητα του συστήματος ενθαρρύνοντας τη σταδιακή απομόχλευση σε περιόδους αβεβαιότητας, μειώνοντας παράλληλα τον κίνδυνο αιφνίδιων εκροών που θα μπορούσαν να προκαλέσουν συστημικό στρες.
Είναι σημαντικό ότι ο σχεδιασμός του ψηφιακού ευρώ αντικατοπτρίζει έναν ευρύτερο στρατηγικό στόχο: την ακεραιότητα του παραδοσιακού τραπεζικού μοντέλου. Διασφαλίζοντας ότι το ψηφιακό ευρώ δεν εκτοπίζει τις καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών σε μεγάλη κλίμακα, η ΕΚΤ στοχεύει στη διατήρηση της ικανότητας των τραπεζών να χρηματοδοτούν την πραγματική οικονομία και να υποστηρίζουν την οικονομική ανάπτυξη.
Συνολικά, αυτές οι διασφαλίσεις θα πρέπει να γίνονται κατανοητές όχι μόνο ως εργαλεία μετριασμού του κινδύνου, αλλά και ως δομικά στοιχεία της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης. Με άλλα λόγια, το ψηφιακό ευρώ δεν είναι μόνο μια απάντηση στην τεχνολογική και χρηματοοικονομική καινοτομία, αλλά και ένα γεωπολιτικό μέσο, που διαμορφώνεται από τις αυξανόμενες ανησυχίες σχετικά με την εξάρτηση από τις αμερικανικές εταιρείες και τον πολλαπλασιασμό εναλλακτικών ψηφιακών νομισμάτων, συμπεριλαμβανομένων των σταθερών κρυπτονομισμάτων που συνδέονται με το δολάριο ΗΠΑ και του ηλεκτρονικού ρουπίου της Κίνας (e-CNY).
Η διαρκής κυριαρχία του δολαρίου ΗΠΑ: Διαρθρωτικά πλεονεκτήματα και παγκόσμια εμβέλεια
Οποιαδήποτε αξιολόγηση των διεθνών προοπτικών του ψηφιακού ευρώ πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον βαθιά εδραιωμένο ρόλο του δολαρίου ΗΠΑ στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Για δεκαετίες, το δολάριο κυριάρχησε, υποστηριζόμενο από την κλίμακα, την αξιοπιστία και τη ρευστότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών και ιδρυμάτων των ΗΠΑ.
Παγκόσμια αποθέματα: Το δολάριο αποτελεί περίπου το 58% των επίσημων συναλλαγματικών αποθεμάτων, επισκιάζοντας το μερίδιο 20% του ευρώ. Ενώ το μερίδιο του δολαρίου έχει μειωθεί ελαφρώς από τις κορυφές άνω του 70%, η διαφοροποίηση των αποθεματικών έχει ευνοήσει σε μεγάλο βαθμό τα νομίσματα των αναδυόμενων αγορών παρά τους παραδοσιακούς ανταγωνιστές.
Τιμολόγηση συναλλαγών: Το δολάριο ΗΠΑ παραμένει το κορυφαίο νόμισμα για το παγκόσμιο εμπόριο εκτός της ζώνης του ευρώ, ιδίως σε εμπορεύματα, μεταποίηση και συναλλαγές αναδυόμενων αγορών.
Χρηματοπιστωτικές αγορές: Σχεδόν οι μισοί διεθνείς τίτλοι χρεογράφων εκδίδονται σε δολάρια ΗΠΑ και το δολάριο συνεχίζει να κυριαρχεί στις διασυνοριακές τραπεζικές απαιτήσεις και υποχρεώσεις.
Συναλλαγές συναλλάγματος (FX): Το δολάριο συμμετέχει σε σχεδόν το 88% όλων των παγκόσμιων συναλλαγών συναλλάγματος — μακράν το πιο ρευστό και προσβάσιμο νόμισμα στον κόσμο.
Αυτή η υπεροχή πηγάζει από πολλά θεμελιώδη πλεονεκτήματα: την τεράστια κλίμακα και τον δυναμισμό της αμερικανικής οικονομίας, το απαράμιλλο βάθος και ρευστότητα των χρηματοπιστωτικών αγορών της (ειδικά των αγορών ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου) και την ευρεία εμπιστοσύνη στους αμερικανικούς θεσμούς και στο κράτος δικαίου. Ίσως το πιο σημαντικό, τα ισχυρά φαινόμενα δικτύου ενισχύουν την κυριαρχία του δολαρίου — είναι το νόμισμα επιλογής ακριβώς επειδή όλοι οι άλλοι το χρησιμοποιούν.
Η ικανότητα της Fed να ενεργεί ως παγκόσμιος δανειστής έσχατης ανάγκης μέσω γραμμών ανταλλαγής ρευστότητας με ξένες κεντρικές τράπεζες ενισχύει περαιτέρω την κεντρική θέση του δολαρίου, ειδικά κατά τη διάρκεια κρίσεων.
Αυτή η μοναδική θέση παρέχει στις ΗΠΑ ένα «υπερβολικό προνόμιο», δομικά χαμηλότερο κόστος δανεισμού και σημαντική γεωπολιτική μόχλευση μέσω του ελέγχου των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συστημάτων που βασίζονται στο δολάριο. Ενώ η ακριβής έκταση αυτών των πλεονεκτημάτων συζητείται και συνεχίζουν να εμφανίζονται σημάδια αποδολαριοποίησης, τα δομικά πλεονεκτήματα του δολαρίου παραμένουν τρομερά. Οποιαδήποτε αμφισβήτηση της κυριαρχίας του δολαρίου ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων και μέσω CBDC όπως το ψηφιακό ευρώ, πρέπει επομένως να εξεταστεί υπό το πρίσμα αυτών των διαρκών δομικών πραγματικοτήτων.
Παγκόσμιες διακυμάνσεις: Πού το ψηφιακό ευρώ μπορεί να αλλάξει την πορεία
Ενώ το ψηφιακό ευρώ δεν είναι έτοιμο να εκτοπίσει το δολάριο ΗΠΑ ως το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα, η ψηφιακή αρχιτεκτονική και η κανονιστική του τοποθέτηση θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν το διεθνές νομισματικό τοπίο στα περιθώρια, ιδίως καθώς η παγκόσμια χρηματοδότηση γίνεται ολοένα και πιο συμβολοποιημένη.
Ένα από τα βασικά διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά του ψηφιακού ευρώ έγκειται στη δυνατότητά του να χρησιμεύσει ως ένα σύστημα πληρωμών που υποστηρίζεται από κράτη και είναι συμβατό με το blockchain.ρουμέν. Αντίθετα, οι ΗΠΑ έχουν σκόπιμα αποφύγει να επιδιώξουν την ανάπτυξη CBDC, επιτρέποντας αντ’ αυτού στα stablecoins που υποστηρίζονται από δολάρια ΗΠΑ να γίνουν το de facto μέσο διακανονισμού στη χρηματοδότηση που βασίζεται σε blockchain. Σήμερα, τα stablecoins, ειδικά οι παραλλαγές που υποστηρίζονται από περιουσιακά στοιχεία, συνολικά υπερβαίνουν τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε κεφαλαιοποίηση αγοράς και διευκολύνουν τρισεκατομμύρια σε ετήσιο όγκο συναλλαγών (βλ. Σχήμα 2).
Ωστόσο, τα stablecoins παραμένουν μια μορφή ιδιωτικού χρήματος. Ακόμα και όταν υποστηρίζονται πλήρως από κρατικούς τίτλους, λειτουργούν παρόμοια με τα αμοιβαία κεφάλαια της χρηματαγοράς. Εισάγουν κινδύνους αντισυμβαλλομένου, εξαγοράς και κανονιστικούς κινδύνους, χαρακτηριστικά που τα διακρίνουν από τις υποχρεώσεις της κεντρικής τράπεζας. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΚΤ που προσφέρει μια έκδοση blockchain του χρήματος της κεντρικής τράπεζας αποτελεί βασικό παράγοντα διαφοροποίησης.
Ένα καθαρά λιανικό CBDC δεν θα έκανε πολλά για να αλλάξει την παγκόσμια τάξη. Αλλά μόλις δημιουργηθεί η λιανική υποδομή και αποδειχθεί η τεχνολογική ανάπτυξη, η ΕΚΤ θα μπορούσε να επεκτείνει το ψηφιακό ευρώ σε εφαρμογές χονδρικής. Αυτό θα ήταν ιδιαίτερα πολύτιμο καθώς οι παραδοσιακές κεφαλαιαγορές υιοθετούν όλο και περισσότερο την tokenization που βασίζεται σε blockchain. Σε αυτό το περιβάλλον, η ύπαρξη ενός νομίσματος διακανονισμού που εκδίδεται από κεντρική τράπεζα θα παρείχε ένα σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, υποστηρίζοντας σε πραγματικό χρόνο, διασυνοριακές και αυτοματοποιημένες χρηματοοικονομικές συναλλαγές με νομική βεβαιότητα.
Το Fnality, αν και δεν είναι CBDC, λειτουργεί σε στενή κανονιστική ευθυγράμμιση και θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως συμπληρωματική υποδομή για μελλοντικά χονδρικά CBDC. Ο στόχος του, η εισαγωγή χρήματος κεντρικής τράπεζας σε διατραπεζικές αγορές με διακριτικά, θα μπορούσε να μειώσει τις ενδοημερήσιες ανάγκες ρευστότητας και να ξεκλειδώσει περιπτώσεις θεσμικής χρήσης.
Κανονιστική τοποθέτηση και το πλεονέκτημα του MiCA
Τα CBDC έχουν επίσης τη δυνατότητα να βελτιστοποιήσουν ριζικά τις διασυνοριακές πληρωμές, οι οποίες παραμένουν γνωστές για τις αργές, δαπανηρές και αδιαφανείς. Μειώνοντας την εξάρτηση από τα δίκτυα ανταποκριτριών τραπεζών, τα CBDC θα μπορούσαν να επιτρέψουν διεθνείς διακανονισμούς σε πραγματικό χρόνο, 24/7, με χαμηλότερο κόστος και λιγότερους μεσάζοντες, ειδικά εάν αναπτυχθούν μέσω διαλειτουργικών πλατφορμών που βασίζονται σε πρότυπα. Πιλοτικά έργα σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να επικυρώνουν αυτές τις βελτιώσεις.
Επιπλέον, πρωτοβουλίες που διερευνούν ρυθμίσεις πολλαπλών CBDC (m-CBDC) — επιτρέποντας την άμεση ανταλλαγή μεταξύ εθνικών ψηφιακών νομισμάτων μέσω κοινής υποδομής ή συνδεδεμένων συστημάτων — θα μπορούσαν να αναδιαμορφώσουν ριζικά το παγκόσμιο τοπίο πληρωμών. Έργα όπως το mBridge (με τη συμμετοχή αρκετών κεντρικών τραπεζών της Ασίας και της Μέσης Ανατολής) και το Agorá (μια συνεργασία υπό την ηγεσία της BIS μεταξύ των μεγάλων κεντρικών τραπεζών της Δύσης) καταδεικνύουν μια σαφή πρόθεση παράκαμψης του παραδοσιακού χρηματοπιστωτικού συστήματος που βασίζεται στο δολάριο. Όπως εξηγήσαμε σε μια δημοσίευση του 2023,11 αυτές οι προσπάθειες έχουν ευρείες γεωπολιτικές επιπτώσεις, με σχεδόν όλους τους συμμετέχοντες να αναζητούν βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις στην τρέχουσα δομή που βασίζεται στο δολάριο.
Ωστόσο, παραμένουν σημαντικές τεχνικές προκλήσεις και προκλήσεις διακυβέρνησης. Η τυποποίηση των πλατφορμών, η ευθυγράμμιση των δικαιοδοσιών, η διαλειτουργικότητα μεταξύ των blockchain και η ανάπτυξη ουδέτερων μοντέλων διακυβέρνησης παραμένουν άλυτα. Χωρίς συντονισμένα παγκόσμια πλαίσια, ο κατακερματισμός και οι κίνδυνοι ασφαλείας θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την υπόσχεση αυτών των συστημάτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΚΤ έχει συνδέσει ρητά το ψηφιακό ευρώ με τη φιλοδοξία της να ενισχύσει τον διεθνή ρόλο του ευρώ και να υποστηρίξει τη νομισματική αυτονομία της Ευρώπης. Ένα επιτυχημένο, αποτελεσματικό ψηφιακό ευρώ – ειδικά ένα με διασυνοριακές δυνατότητες και ένα επίπεδο χονδρικής – θα μπορούσε να ενισχύσει την ελκυστικότητα του ευρώ για το διεθνές εμπόριο και τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές, ενδεχομένως ενισχύοντας το καθεστώς του ως αποθεματικού νομίσματος και μειώνοντας την εξάρτηση από τις υποδομές που ελέγχονται από τις ΗΠΑ. Το πρόσφατο ιστορικό των οικονομικών κυρώσεων των ΗΠΑ ενισχύει περαιτέρω την παγκόσμια ζήτηση για βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις εκτός του δολαρίου ΗΠΑ.
Ωστόσο, ο χρόνος είναι κρίσιμος. Σε περίπτωση που η νομοθεσία των ΗΠΑ θεσπίσει ένα κανονιστικό πλαίσιο για την προώθηση των σταθερών κρυπτονομισμάτων πληρωμών το 202512, όπως προτείνει η τρέχουσα κυβέρνηση, μια αύξηση των ψηφιακών μέσων που συνδέονται με το USD θα μπορούσε να εδραιώσει την αμερικανική κυριαρχία επί των tokenized χρηματοοικονομικών πολύ πριν το ψηφιακό ευρώ φτάσει σε ουσιαστική κλίμακα.
Πάνω απ ‘όλα, το ψηφιακό ευρώ μπορεί να αποτελέσει αμυντική αναγκαιότητα, αντιμετωπίζοντας ξένα CBDC (όπως το e-CNY της Κίνας) ή κυρίαρχα stablecoins (κυρίως συνδεδεμένα με USD). Η διασυνοριακή χρήση του CNY συνεχίζει να αυξάνεται, υπογραμμίζοντας την αυξανόμενη σημασία της στρατηγικής ψηφιακού νομίσματος της Κίνας στις παγκόσμιες πληρωμές. Χωρίς βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις, η χρηματοδότηση blockchain θα μπορούσε να επιταχύνει την δολαριοποίηση και να διαβρώσει τη νομισματική κυριαρχία της ευρωζώνης. Επί του παρόντος, τα σταθερά κρυπτονομίσματα εκτός USD αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 3% της παγκόσμιας προσφοράς – με τις παραλλαγές σε ευρώ να αντιπροσωπεύουν μόνο μια μικρή μερίδα.
Εάν δεν ελεγχθεί, η αλληλεπίδραση μεταξύ tokenization και dollarization θα μπορούσε να ενισχύσει την κυριαρχία των ΗΠΑ. Αντίθετα, η σύνδεση μιας βαθύτερης, πιο ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς με ένα ισχυρό ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να αντιστρέψει την τάση και να ενισχύσει τη νομισματική ανεξαρτησία.
Επιπλέον, ο κανονισμός της ΕΕ για τις Αγορές Κρυπτονομισμάτων (MiCA), ο οποίος τέθηκε σε πλήρη ισχύ από τον Δεκέμβριο του 2024, εισάγει ένα αυστηρό πλαίσιο για τα νομίσματα σε ευρώ. Σύμφωνα με το MiCA, οι εκδότες εκτός ΕΕ πρέπει να έχουν άδεια εντός της ΕΕ, να διατηρούν πλήρη υποστήριξη αποθεματικών και να υποβάλλονται σε τακτικούς ελέγχους για να διασφαλίζεται η εξόφληση στο άρτιο. Αυτές οι απαιτήσεις, που απουσιάζουν από τις τρέχουσες κανονιστικές προτάσεις των ΗΠΑ, δημιουργούν ένα κανονιστικό πλεονέκτημα για το ευρώ στον ψηφιακό χρηματοοικονομικό τομέα, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και τη συμμόρφωση εντός της ενιαίας αγοράς.
Παρ’ όλα αυτά, ενώ το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των διασυνοριακών πληρωμών και να διαβρώσει οριακά μέρος της συναλλακτικής κυριαρχίας του δολαρίου, είναι απίθανο να καταλύσει από μόνο του μια διαρθρωτική μετατόπιση στην παγκόσμια νομισματική τάξη. Οποιαδήποτε αύξηση στη διεθνή χρήση ή στο καθεστώς αποθεματικών για το ευρώ αναμένεται να είναι σταδιακή, να συμβαίνει στα άκρα του συστήματος, αντί να εκτοπίζει τις επιδράσεις του δικτύου, το βάθος της κεφαλαιαγοράς και την θεσμική εμπιστοσύνη που συνεχίζουν να στηρίζουν την υπεροχή του δολαρίου.
Πρόσφατες εξελίξεις, όπως η υποβάθμιση των κρατικών πιστοληπτικών αξιολογήσεων των ΗΠΑ και η άνοδος της πολιτικής πόλωσης, έχουν ωθήσει ορισμένους επενδυτές να αμφισβητήσουν τη μακροπρόθεσμη αξιοπιστία των αμερικανικών ιδρυμάτων. Ενώ το δολάριο παραμένει κυρίαρχο, αυτές οι αλλαγές ενδέχεται να αυξήσουν το ενδιαφέρον για εναλλακτικές νομισματικές άγκυρες.
Συμπέρασμα: Μια αμυντική πρόοδος (!), όχι μια ανατρεπτική επανάσταση
Το Έργο του Ψηφιακού Ευρώ είναι αναμφισβήτητα ένα σημαντικό εγχείρημα για την ευρωζώνη, καθοδηγούμενο από τις διπλές επιταγές της προσαρμογής του κυρίαρχου χρήματος σε μια ψηφιακή οικονομία και της διασφάλισης της ευρωπαϊκής νομισματικής αυτονομίας. Ως ψηφιακό νόμισμα κεντρικής τράπεζας με επίκεντρο το λιανικό εμπόριο, έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των πληρωμών, να προωθήσει την καινοτομία και να ενισχύσει τον ρόλο του ευρώ ως αξιόπιστης άγκυρας σε μια ολοένα και πιο χωρίς μετρητά εγχώρια οικονομία.
Ωστόσο, η ικανότητά του να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια χρηματοοικονομική τάξη παραμένει περιορισμένη, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα. Η ηγεμονία του δολαρίου ΗΠΑ βασίζεται σε διαρκή δομικά θεμέλια, στο βάθος και τη ρευστότητα των κεφαλαιαγορών των ΗΠΑ, σε εδραιωμένα αποτελέσματα δικτύου και σε θεσμική αξιοπιστία που έχει χτιστεί εδώ και δεκαετίες. Αυτά είναι τεράστια πλεονεκτήματα που ένα ψηφιακό ευρώ, περιορισμένο από προσεκτικές επιλογές σχεδιασμού και λειτουργώντας εντός μιας ακόμη κατακερματισμένης ευρωπαϊκής χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής, δεν μπορεί εύκολα να εκτοπίσει.
Το πολύ-πολύ, το ψηφιακό ευρώ μπορεί να ενισχύσει σε μέτριο βαθμό τη διεθνή χρήση του ευρώ και να βελτιώσει τις διασυνοριακές χρηματοοικονομικές υποδομές, ειδικά εάν οι δυνατότητες χονδρικής και η διαλειτουργικότητα εξελιχθούν παράλληλα. Αλλά είναι απίθανο να εκτοπίσει την υπεροχή του δολαρίου στα παγκόσμια αποθέματα, την τιμολόγηση συναλλαγών ή τη δραστηριότητα της χρηματοπιστωτικής αγοράς.
Ακόμα κι έτσι, αυτό δεν πρέπει να εκληφθεί ως αποτυχία. Σε έναν κόσμο όπου η ψηφιακή χρηματοδότηση προχωρά ραγδαία και όπου οι γεωπολιτικές τριβές διαμορφώνουν ολοένα και περισσότερο την οικονομική αρχιτεκτονική, το ψηφιακό ευρώ γίνεται καλύτερα κατανοητό ως μια απαραίτητη εξέλιξη – μια αμυντική κίνηση για τη διατήρηση της συνάφειας, της ανθεκτικότητας και της κυριαρχίας. Δεν είναι επανάσταση, αλλά μπορεί να αποτρέψει την Ευρώπη από το να μείνει πίσω (;!)
