Η μονομαχία ένας εναντίον ενός που έχει διαμορφώσει τη γαλλική πολιτική ζωή για σχεδόν μια δεκαετία βρέθηκε ξανά στο προσκήνιο την περασμένη εβδομάδα, με την ακροδεξιά ηγέτιδα Marine Le Pen να επιτυγχάνει ένα μεγάλο πλήγμα και να προειδοποιεί ότι θα ακολουθήσει ένα ακόμα μεγαλύτερο στον Πρόεδρο Emmanuel Macron.
Από τον Adam Nossiter/New York Times
Κανείς δεν αμφέβαλλε ότι ήταν εκείνη που τα κατάφερε. Ωστόσο, μέχρι τη Δευτέρα, ο Macron είχε υποβιβάσει ξανά την Le Pen και το κόμμα της, την αντιμεταναστευτική Εθνική Συσπείρωση, σε καθεστώς «παρία» -ο λόγος της. Ο ίδιος δεν θέλησε να συναντηθεί καν μαζί της στην αναζήτησή του για νέο πρωθυπουργό, που θα αντικαταστήσει αυτόν που σε μεγάλο βαθμό η Le Pen πρωτοστάτησε στο να εκδιωχθεί την περασμένη εβδομάδα.
Οι ηγέτες άλλων κομμάτων είχαν συνομιλίες με τον Macron στο προεδρικό μέγαρο αλλά όχι η Le Pen, η οποία αποκλείστηκε επειδή είναι μέρος του «αντιρεπουμπλικανικού μετώπου» —τα λόγια του.
Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί μεγάλο λάθος. Την περασμένη εβδομάδα, η Le Pen είχε ανακοινώσει την εξουδετέρωση του κακότυχου πρωθυπουργού, Michel Barnier, στο Κοινοβούλιο πριν αυτή ακόμα επιβεβαιωθεί κατά τη διαδικασία της ψηφοφορίας μομφής λίγο αργότερα.
Ο Barnier είχε προσπαθήσει να επιβάλει μια πρόταση προϋπολογισμού χωρίς ψηφοφορία και, πάνω απ’ όλα, μόλις και μετά βίας είχε διαβουλευτεί με την Le Pen, η οποία έχει το μεγαλύτερο μπλοκ βουλευτών και δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η ίδια έχει ισχυριστεί ότι διαδοχικές κυβερνήσεις Macron θα μπορούσαν να πέσουν, έως ότου εκείνος παραιτηθεί -καθιστώντας σαφές ότι αναζητά ένα πιο συνεπακόλουθο τρόπαιο: Τον ίδιο τον πρόεδρο.
Ο Macron δεν είχε καν βγει από το αεροπλάνο που τον έφερνε από τη Σαουδική Αραβία όταν εκείνη μιλούσε το βράδυ της περασμένης Τετάρτης στο Κοινοβούλιο. Έχοντας ακροατήριο σαστισμένους βουλευτές, η Le Pen υποσχέθηκε «λύτρωση» για τη Γαλλία από τα δεινά της, «ίσως, πολύ σύντομα». Αυτό φάνηκε τόσο σαν υπόσχεση όσο και σαν απειλή.
Όλα εξαρτήθηκαν από την απόφαση ενός άνδρα, είπε, αποφεύγοντας αναφέρει το όνομα του Macron, ενώ άφησε να εννοηθεί ότι τον ωθούσε προς την έξοδο. Ο στόχος της ήταν ξεκάθαρος. «Εναπόκειται στον ενδιαφερόμενο, από μόνος του, να αποφασίσει αν πρέπει να μείνει», είπε. «Είναι στη συνείδησή του να αποφασίσει αν θα πρέπει να θυσιάσει τη δημόσια πολιτική και τη μοίρα της Γαλλίας για χάρη της δικής του υπερηφάνειας».
Στη συνέχεια η Le Pen έστριψε το μαχαίρι, κάνοντας μια περιπαιχτική έκκληση στον περίφημο ψύχραιμο ορθολογισμό του Macron: «Είναι στο χέρι του να αποφασίσει αν μπορεί να αγνοήσει τη μαζική απόρριψη του κόσμου, η οποία, στην περίπτωσή του, πιστεύω ότι είναι οριστική».
Ο Macron, ωστόσο, επέμεινε ότι δεν θα πάει πουθενά.
Η Le Pen, ως διαιτητής της πολιτικής μοίρας της Γαλλίας, είναι πλέον πιο κοντά στην εξουσία όσο ποτέ. Πραγματοποίησε έναν εκπληκτικό μετασχηματισμό του κόμματός της σε λίγο περισσότερο από μια δεκαετία, απομακρύνοντας το κόμμα της από τις ιδέες του αντισημίτη πατέρα της, Jean Marie Le Pen. Και χρησιμοποίησε τη σταθερή εκλογική της βάση –η ψήφος μομφής της περασμένης εβδομάδας γνώρισε μεγάλη δημοτικότητα μεταξύ των ψηφοφόρων της– για να ανυψώσει το ανάστημα του κόμματός της και να επιτύχει ένα καίριο χτύπημα και μεταξύ των άλλων κομμάτων της βουλής.
Ο πιο πολύτιμος βοηθός της σε αυτή την προσπάθεια δεν είναι άλλος από τον ίδιο τον Macron, ο οποίος έχει βασίσει κατά τα πολύ την πολιτική του καριέρα στην προσπάθεια να μείνει εκείνη μακριά από την εξουσία.
Αυτή ήταν η λογική πίσω από τις δύο προεδρικές του εκστρατείες, το 2017 και το 2022, όταν παρουσιάστηκε ως οχυρό της φιλελεύθερης δημοκρατίας ενάντια στην επίθεση της ακροδεξιάς και αποτέλεσε τη βάση σε μεγάλο μέρος της προς εκείνον υποστήριξης του γαλλικού λαού και τις δύο φορές.
«Η γραμμή του Emmanuel Macron ήταν: “Είμαι ο προμαχώνας ενάντια στη Marine Le Pen”», δήλωσε ο Guillaume Letourneur, ειδικός στα θέματα της Εθνικής Συσπείρωσης στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Κοινωνιολογίας και Πολιτικής Επιστήμης. «Και σε γενικές γραμμές κανείς δεν έπρεπε να είναι τόσο ευχαριστημένος με τις μικρές διαφορές επικράτησης».
Στις εκστρατείες του, ο Macron κατάφερε να αντλήσει υποστήριξη από αριστερούς ψηφοφόρους, που κανονικά θα είχαν αντιταχθεί στις φιλοεπιχειρηματικές πολιτικές του, επειδή απεχθάνονταν περισσότερο την Le Pen. Είχε επίσης την υποστήριξη παραδοσιακών δεξιών ψηφοφόρων που περιφρονούσαν την σκληρή προέλευση του κόμματος του πατέρα της, 96 ετών σήμερα.
Αλλά τώρα ο Macron έχει απαξιωθεί, μεταξύ των ψηφοφόρων του και της αριστεράς, αφού άνοιξε την πόρτα στην Εθνική Συσπείρωση στην κάτω, σημαντική βουλή του Κοινοβουλίου, προκηρύσσοντας τις εντελώς περιττές πρόωρες εκλογές τον Ιούνιο. Με αυτόν τον τρόπο, είπε ότι ήθελε σαφήνεια: Αλλά αυτό που κατέστησαν σαφές οι εκλογές ήταν ότι οι ψηφοφόροι προτιμούν πλέον την άκρα δεξιά και την αριστερά από εκείνον.
Ωστόσο, αν και η Le Pen κατάφερε μια σημαντική νίκη την περασμένη εβδομάδα, η πορεία δεν είναι ξεκάθαρη ούτε για εκείνη. Πρέπει να κινηθεί γρήγορα, καθώς η απειλή να καταδικαστεί σε μια δίκη υπεξαίρεσης, μία απόφαση που πιθανώς θα ανακοινωθεί στις 31 Μαρτίου, κρέμεται από πάνω της. Η ίδια, αν βρεθεί ένοχη, θα μπορούσε να αποκλειστεί από την υποψηφιότητά της εάν το δικαστήριο ενστερνιστεί τις συστάσεις των εισαγγελέων υπέρ της καταδίκης της.
Η Le Pen χρησιμοποιεί ρητορική τύπου Donald J. Trump, επιμένοντας ότι στοχοποιείται στα δικαστήρια για την πολιτική της.
«Ο στόχος είναι η αντιπολίτευση», είπε η Le Pen στη γαλλική τηλεόραση τον περασμένο μήνα. «Λέω στους Γάλλους ότι η ιδέα ότι θα μπορούσαν να στερηθούν την επιλογή τους είναι μια πολύ βίαιη επίθεση στη δημοκρατία».
Αλλά τα στοιχεία εναντίον της και εναντίον 24 συνεργατών του κόμματος που επίσης δικάζονται είναι ισχυρά και η καταδίκη παραμένει μια σημαντική πιθανότητα. Οι μαρτυρίες στο δικαστήριο άφησαν ελάχιστες αμφιβολίες ότι, όπως κατηγορήθηκε, η Εθνική Συσπείρωση χρησιμοποίησε χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση για εγχώριους κομματικούς σκοπούς, μια κατάχρηση άνω των 7 εκατομμυρίων δολαρίων από δημόσιους πόρους.
Μάρτυρες κατέθεσαν ότι η Le Pen είπε στους υφισταμένους της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι ένα μέρος των χρημάτων που διατέθηκαν από την ΕΕ θα έπρεπε να κατευθυνθεί στην Εθνική Συσπείρωση, με τα δικαστικά έγγραφα να περιγράφουν ένα «δόλιο σύστημα» που σχεδιάστηκε από την κομματική ιεραρχία.
Αλλά η Le Pen λειτουργεί επίσης και κάτω από αυτό που ο πολιτικός επιστήμονας και ειδικός στην ακροδεξιά Jean-Yves Camus, του Ιδρύματος Jean Jaurès, αποκαλεί «διπλό προσωπείο». Πρέπει να εμφανίζεται στους ψηφοφόρους της τόσο «όσο πιο φυσιολογική γίνεται, όσο και όσο το δυνατόν πιο ενοχλητική και ανατρεπτική», είπε.
Η κανονική, φυσιολογική πλευρά της: Η ίδια, στην ομιλία της στο Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα, επέμεινε ότι είναι η αληθινή υπερασπίστρια όχι μόνο των αξιών της Γαλλίας, αλλά και των Ρεπουμπλικανικών θεσμών της. Και αυτό σημείωσε μια αξιοσημείωτη διαφορά από τον πολιτικό με τον οποίο τη συγκρίνουν μερικές φορές, τον Donald Trump. Ο Trump μπορεί να θέλει να καταστρέψει τους θεσμούς της κυβέρνησης, σίγουρα όχι η Le Pen.
Χαρακτήρισε τον Macron ως τον καταστροφέα των θεσμών, αυτόν που «εργάστηκε ασταμάτητα για να γκρεμίσει ό,τι μπορούσε: Tο Quai d’Orsay», το υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας, τους «νόμους», τους τοπικούς κυβερνήτες της Γαλλίας, την «αστυνομία που ερευνά, το συνταξιοδοτικό σύστημα, την ασφάλιση των ανέργων, τον εθνικό σιδηρόδρομο». Ο κατάλογος της Le Pen ήταν εξαντλητικός.
Οι υποστηρικτές της θέλουν περισσότερο κρατικό έλεγχο και διαχείριση, σε αντίθεση με τον Trump. «Κανένας ψηφοφόρος της Marine Le Pen δεν θέλει αύριο να μην υπάρχει πλέον το υπουργείο Δικαιοσύνης», είπε ο Camus. «Και θέλουν περισσότερη παρέμβαση από το υπουργείο Εσωτερικών».
Και η ανατρεπτική πλευρά της: Τα «σχεδόν έντεκα εκατομμύρια», το μέγεθος του εκλογικού σώματος του κόμματος στις τελευταίες εκλογές, που συχνά αναφέρεται από τα μέλη της Εθνικής Συσπείρωσης, δεν ενδιαφέρονται να στηρίξουν τους παραδοσιακούς κεντροδεξιούς συντηρητικούς όπως ο ανατραπείς πρωθυπουργός, Barier. Ανυπομονούν να δουν την Le Pen να υπονομεύει τέτοια πολιτικά στοιχεία.
«Οι ψηφοφόροι της δεν πάνε στις κάλπες για να βοηθήσουν την παραδοσιακή δεξιά», είπε ο Camus. «Θέλουν κάτι που το παραδοσιακό δικαίωμα δεν μπορεί να τους δώσει –ένα κράτος που να παρέχει ακόμη περισσότερες υπηρεσίες, εκτός από το να προορίζεται μόνο για τους Γάλλους».
Ο γενικός γραμματέας του κόμματος στο Κοινοβούλιο, Renaud Labaye, δήλωσε σε συνέντευξή του: «Είναι όλα πολύ απλά. Υπερασπιζόμαστε τα συμφέροντα των Γάλλων και των ψηφοφόρων μας. Υπερασπιζόμαστε το γενικό συμφέρον. Οι πολιτικοί δεν το υπερασπίστηκαν».
Κάτω από τις δύο επιθυμίες —περισσότερη τάξη και περισσότερη αναστάτωση— βρίσκεται μια έντονη αίσθηση ταξικής δυσαρέσκειας που ήταν εμφανής στην κίνηση για την ανατροπή του Barnier. Η Le Pen και οι σύμμαχοι της πιστεύουν ότι έχουν αντιμετωπιστεί με συγκατάβαση και περιφρόνηση από την κυβέρνηση του Macron. Συνήθως αυτά τα συναισθήματα δεν κρύβονται καν.
Ο Barnier συναντήθηκε με την Le Pen για μια σοβαρή συζήτηση μόνο περίπου 10 ημέρες πριν από την ψηφοφορία μη εμπιστοσύνης, είπε σε συνέντευξή του ο Philippe Olivier, κουνιάδος και σύμβουλος της Le Pen.
«Συνάντησε κάποιον που είπε: “Θα σας εξηγήσω τον προϋπολογισμό μου”». Ποτέ δεν προσπάθησε να βρει συμβιβασμό, ούτε για ένα δευτερόλεπτο», είπε ο Olivier, ο οποίος είναι επίσης μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. «Δεν κατάλαβε ότι θα έπρεπε να γίνει μια διαπραγμάτευση», πρόσθεσε ο ίδιος.
«Μας νόμιζε για Προσκόπους. Μας είδε ως τίποτα. Πίσω από όλα αυτά κρύβεται ταξική περιφρόνηση. Αλλά ο καιρός που φώναζες τους υπηρέτες έχει τελειώσει».
