Στoν αριθμό 17 της Ben Gurion avenue στο Tel Aviv βρίσκεται η αστική κατοικία του πρώτου πρωθυπουργού του Ισραήλ και του ανθρώπου που έκανε αποστολή της ζωής του τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ. Και τα κατάφερε στις 14 Μαΐου 1948. H ζωή του Ben Gurion θα μπορούσε να αποτελεί μάθημα ηγεσίας με κυριότερα διδάγματα ότι δεν εγκαταλείπουμε ποτέ το όραμά μας ακόμη κι εάν πετύχουμε το ακατόρθωτο.
Aπό τον Βασίλη Μπόνιο
Το Κουρδιστό Πορτοκάλι βρέθηκε στην κατοικία του ιδρυτή του κράτους του Ισραήλ. Μια κατοικία λιτή σε επίπλωση οποία αφήνει χώρο στη σκέψη, την αποφασιστικότητα, την επιμονή, τη λογική και στις υπόλοιπες αρετές που επέτρεψαν στον Ben Gurion να αφήσει το σημάδι του στην Ιστορία του Ισραήλ. Πάμε να δούμε ποιος ήταν ο Ben Gurion.
Ο David Ben-Gurion (πρώην David Green) ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός του Ισραήλ (από το 1948-1954 και το 1955-1963) και θεωρείται ο αρχιτέκτονας πίσω από το σύγχρονο κράτος του Ισραήλ. Γεννήθηκε στο Plonsk της Πολωνίας το 1886 και έλαβε την εβραϊκή του εκπαίδευση σε ένα εβραϊκό σχολείο που ιδρύθηκε από τον πατέρα του, Avigdor Green, έναν από τους ιδρυτές του σιωνιστικού κινήματος, “Hovevei Tzion” στην Πολωνία. Ως νεαρός έφηβος, ο David Green ίδρυσε την ομάδα νέων «Ezra» για τη Σιωνιστική εκπαίδευση και για την ανανέωση της ομιλούμενης εβραϊκής γλώσσας. Όταν ήταν 18 ετών, μετακόμισε στη Βαρσοβία και κέρδιζε τα προς το ζην ως δάσκαλος σε ένα εβραϊκό σχολείο. Ετοιμαζόταν να μπει σε πρόγραμμα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά ταυτόχρονα ξύπνησε μέσα του μια έντονη επιθυμία να μεταναστεύσει στη Γη του Ισραήλ.
«Ανεξάρτητα από το τι επιφυλάσσει το μέλλον, δεν θα xάσω τις ελπίδες μου να αποκτήσω ανώτερη εκπαίδευση στη φιλοσοφία και στις φυσικές επιστήμες». (Από γράμμα σε φίλο)
Το 1906, ο David Green έφτασε στην ακτή της Jaffa. Στο προκρατικό Ισραήλ, δραστηριοποιήθηκε στο Σιωνιστικό-σοσιαλιστικό κόμμα που ονομαζόταν «Poalei-Tzion» και τέθηκε επικεφαλής του ρεύματος εντός του κόμματος που υποστήριζε ότι η υλοποίηση του σιωνιστικού ονείρου έχει προτεραιότητα έναντι της μαρξιστικής ιδεολογίας. Είχε μεγάλη επιρροή στον διαχωρισμό του «Poalei-Tzion» από την ιδεολογία που εξακολουθούσε να μεταφέρει από το ρωσικό εργατικό κόμμα και στην ανάπτυξη της σιωνιστικής ιδεολογίας μέσα στο κόμμα.
«Το κόμμα αγωνίζεται για πολιτική ανεξαρτησία για τον εβραϊκό λαό σε αυτή τη γη». (Από την κομματική εξέδρα «Poalei-Tzion», 1907)
Για αρκετά χρόνια, ο David Green εργάστηκε στη γεωργία στις Petach-Tikva, Kfar Saba, Rishon Letzion, Rechovot και Sejera. Στη Sejera, οργάνωσε την πρώτη εβραϊκή άμυνα.
Το 1910, στο 6ο Συνέδριο του «Poalei-Tzion», ο David Green έγινε μέλος της συντακτικής επιτροπής του «Ha-achdut», της εφημερίδας του κόμματος που κυκλοφορούσε στην Ιερουσαλήμ. Υπέγραψε το πρώτο του άρθρο με το νέο του όνομα, Ben-Gurion, από έναν από τους Εβραίους στρατηγούς που πολέμησαν κατά των ρωμαϊκών λεγεώνων την εποχή του Bar Kochba.
Ο Ben-Gurion ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη όπου έμαθε τουρκικά και δημιούργησε δεσμούς με την εβραϊκή κοινότητα εκεί. Το καλοκαίρι του 1912 πήγε στην Κωνσταντινούπολη όπου άρχισε να σπουδάζει νομικά. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης των Νεότουρκων, ο Ben-Gurion, μαζί με τον Yitzhak Ben-Zvi, κήρυξαν στην εβραϊκή κοινότητα τη σημασία της ενσωμάτωσης στην ανανεωμένη οθωμανική κοινότητα. Σχεδίαζε να θέσει υποψηφιότητα για το τουρκικό κοινοβούλιο για να γίνει υπουργός του υπουργικού συμβουλίου με σκοπό να επιτρέψει στους Εβραίους την ελευθερία να μεταναστεύσουν στο Ισραήλ. Το 1913, ο Ben-Gurion συμμετείχε ως εκπρόσωπος στο Ενδέκατο Σιωνιστικό Συνέδριο και εξελέγη μέλος της Τρίτης Παγκόσμιας Διάσκεψης του «Poalei Tzion» και ως μέλος της Παγκόσμιας Συμμαχίας «Poalei Tzion».
Όταν πήγαινε στο Ισραήλ για διακοπές, ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Στην αρχή, ο Ben-Gurion υποστήριξε ενεργά την Οθωμανική Αυτοκρατορία και εργάστηκε ακόμη και για να συγκροτήσει ένα εβραιο-ισραηλινό τάγμα για την αυτοκρατορία. Παρόλα αυτά, ο Ben-Gurion απελάθηκε μαζί με τον Yitzhak Ben-Zvi στην Αίγυπτο με την υποψία ότι συμμετείχε σε σιωνιστική δραστηριότητα.
Το 1915, ο Ben-Gurion και ο Ben-Zvi ταξίδεψαν στη Νέα Υόρκη και ίδρυσαν το κίνημα «HeChalutz» για να στρατολογήσουν και να εκπαιδεύσουν τον πρώτο «στρατό εργασίας» για τη Γη του Ισραήλ. Ο Ben-Gurion και ο Ben-Zvi συμμετείχαν στον σχηματισμό του Εβραϊκού Κογκρέσου. Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Ben-Gurion ανακάλυψε την έλλειψη γνώσης μεταξύ των Αμερικανών Εβραίων για τις Σιωνιστικές δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στη Γη του Ισραήλ. Ως εκ τούτου, αυτός και ο Ben-Zvi δημοσίευσαν δύο βιβλία για τη σιωνιστική επιχείρηση και τον ηρωισμό των πρώτων πρωτοπόρων στο Ισραήλ: Yizkor και The Land of Israel.
Το 1917, ο Ben-Gurion παντρεύτηκε την Paula Monbesz (1896-1968), η οποία γεννήθηκε στο Minsk της Ρωσίας και μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες ως νεαρή κοπέλα.
Τον Νοέμβριο του 1917 με τη δημοσίευση της Διακήρυξης του Balfour, ο Ben-Gurion έγραψε:
“Η Αγγλία δεν μας επέστρεψε τη Γη… Δεν αποκτάται γη χωρίς δοκιμασίες εργασίας και δημιουργικότητας, χωρίς προσπάθεια οικοδόμησης και εγκατάστασης. Το ίδιο το εβραϊκό έθνος πρέπει να αλλάξει αυτό το δικαίωμα σε ένα ζωντανό και υπάρχον γεγονός.” (Απομνημονεύματα)
Μετά από αρκετούς μήνες, με την είσοδο των Ηνωμένων Πολιτειών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ben-Gurion, ο Ben-Zvi και άλλοι άρχισαν να στρατολογούν ένα εβραϊκό τάγμα. Ωστόσο, όταν επέστρεψαν με τα εβραϊκά τους Συντάγματα, η Γη του Ισραήλ είχε ήδη κατακτηθεί από τους Βρετανούς.
Το έτος 1919, ο Ben-Gurion συμμετείχε στην ίδρυση του κόμματος “Achdut Avoda” και εξελέγη αρχηγός του. Το Εργατικό Σωματείο (“Histadrut”) ιδρύθηκε το 1920 και ο Ben-Gurion διορίστηκε πρώτος γενικός γραμματέας του. Διατήρησε τη θέση αυτή από το 1921 έως το 1935, κατά την οποία συμμετείχε στην τακτοποίηση της γης και στη σύσταση επαγγελματικών εργατικών σωματείων.
Ως μέλος της Προσωρινής Επιτροπής των Εβραίων της Γης του Ισραήλ (“Vaad Zmani”) και ως μέλος του Εθνικού Συμβουλίου, ο Ben-Gurion ήταν μεταξύ των αρχιτεκτόνων της οργάνωσης του εβραϊκού Yishuv (ο εβραϊκός όρος αναφέρεται στο σώμα Εβραίων κατοίκων στο προκρατικό Ισραήλ).
Ο Ben-Gurion αγωνίστηκε προς την ενοποίηση των διαφόρων εργατικών κινημάτων στη Γη του Ισραήλ. Το 1930, το κόμμα “Achdut Avoda” συγχωνεύθηκε με το “HaPoel Hatza-ir” και σχημάτισε το “Labor Party of the Land of Israel-Εργατικό Κόμμα της Γης-ονομάζεται “Mapai” από το εβραϊκό ακρωνύμιο του). Στις εκλογές για το Σιωνιστικό Κογκρέσο το 1933, το Mapai κέρδισε περίπου το 50% των ψήφων και το 1935, ο Ben-Gurion εξελέγη Πρόεδρος της Σιωνιστικής Διοικούσας Επιτροπής και της Εβραϊκής Υπηρεσίας. Με αυτή την ιδιότητα, επένδυσε μεγάλη προσπάθεια στην ανάπτυξη της συνεργασίας μεταξύ του Εργατικού κινήματος και άλλων τμημάτων του κινήματος Yishuv και του Σιωνισμού.
Από τις ημέρες της World Zionist Conference-Παγκόσμιας Σιωνιστικής Διάσκεψης, το 1920 στο Λονδίνο, μέχρι την ίδρυση του Κράτους του Ισραήλ, ο Ben-Gurion συμμετείχε σε όλες τις σημαντικές αποφάσεις του Σιωνιστικού κινήματος: Ως εκπρόσωπος στα σιωνιστικά συνέδρια, ως μέλος διαφόρων επιτροπών και ως Πρόεδρος της Εβραϊκής Υπηρεσίας στην Ιερουσαλήμ.
Καθόρισε τον σκοπό του Σιωνισμού στο 14ο Σιωνιστικό Συνέδριο το 1925:
“Ο Σιωνισμός ορίζεται ως η οικοδόμηση ενός κράτους. Μόλις αφαιρέσει κανείς αυτό το εσωτερικό θεμέλιο από τον Σιωνισμό, ευνουχίζεται και αδειάζει από κάθε περιεχόμενο.”
Ωστόσο, στο 17ο Σιωνιστικό Συνέδριο (1931), ο Ben-Gurion αντιτάχθηκε στην απαίτηση των Ρεβιζιονιστών να διακηρύξουν δημόσια τον τελικό στόχο του Σιωνισμού. Στο δρόμο προς την οικοδόμηση του κράτους, ο Ben-Gurion υποστήριξε σταδιακά και πρακτικά βήματα και αντιτάχθηκε σε οποιεσδήποτε διακηρύξεις εβραϊκού κρατισμού, τις οποίες, όπως θεωρούσε, δεν είχαν (ακόμα) τα μέσα να πραγματοποιήσουν.
Το 1937, μαζί με τους Chaim Weizmann και Moshe Sharett, ο Ben-Gurion υποστήριξε το σχέδιο διχοτόμησης της Επιτροπής Peel, το οποίο πρότεινε την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους σε μέρος της Γης του Ισραήλ. Η πρόταση έλαβε την υποστήριξή του παρόλο που η έκταση που διατέθηκε στο εβραϊκό κράτος ήταν μικρή. Ένιωθε ότι ακόμη και ένα τόσο μικρό κράτος μπορεί να είναι ένα αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη του Σιωνιστικού στόχου.
Ο Ben-Gurion συμμετείχε στη Διάσκεψη του St. James στο Λονδίνο, μετά την οποία δημοσιεύτηκε η τρίτη Λευκή Βίβλος-White Paper, που περιόριζε την εβραϊκή μετανάστευση και την αγορά γης στη Γη του Ισραήλ. Με την επιστροφή του στη Γη του Ισραήλ, οBen-Gurion κήρυξε ανοιχτό αγώνα ενάντια στη βρετανική κυριαρχία.
Στο 21ο Σιωνιστικό Συνέδριο (Αύγουστος 1939), όρισε τον αγώνα ενάντια στην πολιτική της Λευκής Βίβλου ως εξής:
-Πρέπει να ενεργούμε σαν να ήμασταν το κράτος στη Γη του Ισραήλ, και πρέπει να ενεργούμε ως τέτοιοι μέχρι να είμαστε, έτσι ώστε να είμαστε το κράτος στη Γη του Ισραήλ… Βρισκόμαστε ενόψει μίας μεγάλης και τραγικής μάχης με την αγγλική κυβέρνηση, αλλά σε αυτό το μέτωπο δεν θα υποχωρήσουμε ούτε θα πτοηθούμε, ούτε για λίγο.
Ο Ben-Gurion πολέμησε τη Λευκή Βίβλο αυξάνοντας την εποικιστική δραστηριότητα, ειδικά σε περιοχές που ήταν απαγορευμένες για τους Εβραίους. Η αντίθεσή του στην αντισιωνιστική πολιτική των Βρετανών συνεχίστηκε και μετά το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρόλα αυτά, υποστήριξε την ενεργό συμμετοχή στον πόλεμο κατά του Χίτλερ και τον σχηματισμό εβραϊκών μονάδων εντός του βρετανικού στρατού.
«Πρέπει να βοηθήσουμε τους Άγγλους στον πόλεμο σαν να μην υπήρχε «Λευκή Βίβλος» και πρέπει να αντιταχθούμε στη «Λευκή Βίβλο» σαν να μην υπάρχει πόλεμος».
Τον Μάιο του 1942, ο Ben-Gurion ήταν μεταξύ των υποστηρικτών του Biltmore Conference στη Νέα Υόρκη και άνοιξε τον αγώνα για την άμεση ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους. Το αίτημα για άμεση αυτοδιοίκηση θεωρήθηκε ως απόρριψη για οποιαδήποτε προτεινόμενη κατάτμηση της γης, και ως εκ τούτου, υπήρχαν πολλοί πολιτικοί αντίπαλοι του «Προγράμματος Biltmore». Μέσα στις δικές του τάξεις, ο David Ben-Gurion πήρε μια ισχυρή θέση ενάντια στις αποσπασμένες μαχητικές ομάδες, Irgun και Lehi, για τη χρήση τρομοκρατικών τακτικών κατά της παρουσίας του βρετανικού στρατού στη Γη του Ισραήλ.
Το 1946, σε μια διάσκεψη Γερμανών προσφύγων, ο Ben-Gurion είπε:
«Δεν θα μείνουμε σιωπηλοί μέχρι ο τελευταίος από εσάς που το επιθυμεί να ενωθεί μαζί μας στη Γη του Ισραήλ για να οικοδομήσουμε μαζί το εβραϊκό κράτος».
Στα χρόνια που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ben-Gurion κλιμάκωσε τον αγώνα ενάντια στην πολιτική της «Λευκής Βίβλου». Το «Black Saturday-Μαύρο Σάββατο (Shabbat)” – June 29, 1946» την ημέρα που η βρετανική καταστολή έφτασε στο αποκορύφωμά της με την επιχείρηση Agatha (πολλοί Εβραίοι πολιτικοί ηγέτες και επιχειρηματίες συνελήφθησαν), ο Ben-Gurion βρισκόταν στο εξωτερικό. Έγραψε από εκεί:
“Δεν θα απελπιζόμαστε ούτε θα τρέφουμε αυταπάτες. Όχι Massada και όχι Vichy. Εάν περιμένουμε δύσκολες και πικρές μέρες αγώνα, θα θυμόμαστε ότι δεν προετοιμαζόμαστε για μια τελική μάχη και οι ψυχές μας “δεν θέλουν να αφανιστούν μαζί με τους Φιλισταίους». Με αυτό, πρέπει να ξέρει κανείς ότι τη στιγμή που θα συμφιλιωθούμε και θα βάλουμε το κεφάλι κάτω και δεν θα έχουμε τη θέληση ή την επιμονή να σταθούμε στην πύλη, τότε θα αρχίσουμε να πέφτουμε στην πλαγιά που οδηγεί στην άβυσσο.
Ο Ben-Gurion αντιτάχθηκε σε όλους εκείνους που ζητούσαν συμβιβασμό με τη βρετανική κυβέρνηση προκειμένου να διατηρηθεί η σημερινή κατάσταση. Ταυτόχρονα, συνέχισε να δρα σθεναρά ενάντια στις «τρομοκρατικές» ενέργειες των στρατιωτικών ομάδων Irgun και Lehi. Τις θεώρησε ως κίνδυνο για τον σιωνιστικό αγώνα και ως δικαιολογία για τις βρετανικές αρχές να ασκήσουν μαζικά τιμωρητικά μέτρα εναντίον του Εβραϊκού Yishuv.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ben-Gurion περίμενε και προειδοποίησε για μια επίθεση των αραβικών χωρών στο εβραϊκό Yishuv. Στις ομιλίες του ζήτησε να τεθούν τα θέματα ασφάλειας ως κορυφαία προτεραιότητα των Σιωνιστών. Στο 22ο Σιωνιστικό Συνέδριο (1946) ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο της άμυνας και εργάστηκε για να ενισχύσει τη «Hagana» – να την επεκτείνει, να εκπαιδεύσει καλύτερα τα μέλη και κυρίως να αποκτήσει στρατιωτικό εξοπλισμό.
(Η Hagana ήταν η κύρια Σιωνιστική παραστρατιωτική οργάνωση του εβραϊκού πληθυσμού μεταξύ του 1920-1948 και έγινε ο πυρήνας των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων)
Στις 18 Απριλίου 1948, ο Ben-Gurion διορίστηκε επικεφαλής της Λαϊκής Διοίκησης και επίσης υπεύθυνος για τα θέματα ασφαλείας του Yishuv.
Στις 14 Μαΐου 1948, όταν το Λαϊκό Συμβούλιο ανακήρυξε το Κράτος του Ισραήλ, ο Ben-Gurion έγινε πρωθυπουργός και υπουργός Άμυνας.
Για τη μέρα αυτή έγραψε στο ημερολόγιό του:
-Φτάνω στην Ιερουσαλήμ νωρίς το πρωί και βρήκα την πόλη εορτάζουσα και χαρούμενη. Ο κόσμος χόρευε στους δρόμους και ένα μεγάλο πλήθος συγκεντρώθηκε στην αυλή του κτιρίου του Εβραϊκού Πρακτορείου. Να σας πω την αλήθεια, η χαρά δεν ήταν μέρος του εαυτού μου – όχι επειδή δεν εκτίμησα την απόφαση του ΟΗΕ. Αντίθετα, ήξερα τι θα επακολουθούσε – πόλεμος με όλους τους αραβικούς στρατούς.
Στον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, υπό την ηγεσία του Ben-Gurion, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις νίκησαν τους στρατούς των αραβικών κρατών και τους «ατάκτους» που ενώθηκαν μαζί τους.
Μετά τις εκλογές για τη Συντακτική Συνέλευση (η οποία μετατράπηκε σε Πρώτη Knesset), ο Ben-Gurion διορίστηκε ξανά πρωθυπουργός και υπουργός Άμυνας. Εκείνα τα πρώτα χρόνια της πολιτείας, στάθηκε στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας απορρόφησης μαζικής μετανάστευσης και οικοδόμησης της οικονομίας μέσα σε δύσκολες συνθήκες. Κάλεσε επίσης τους ανθρώπους να εκπληρώσουν τις δυνατότητές τους ως πρωτοπόροι έποικοι, ειδικά στο Negev.
Ως πρωθυπουργός, ο Ben-Gurion εργάστηκε εντατικά για να ενισχύσει το καθεστώς της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ. Περίπου ένα χρόνο μετά τον Πόλεμο της Ανεξαρτησίας, ξεκίνησε την υλοποίηση της απόφασης της Knesset να μεταφέρει όλα τα κυβερνητικά γραφεία στην Ιερουσαλήμ. Υποστήριξε ότι αυτή η κίνηση θα καταργήσει μια για πάντα την απαίτηση διεθνοποίησης της Ιερουσαλήμ, μια απαίτηση που εμφανίζεται συνεχώς σε διάφορα διεθνή πλαίσια. Η στάση του απέναντι στην Ιερουσαλήμ, καθώς και η στάση άλλων της γενιάς του, πιθανότατα επηρεάστηκε από το γεγονός ότι η Παλιά Πόλη χάθηκε από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας.
Κατά τη διάρκεια των χρόνων του ως Πρωθυπουργού, μέχρι την τελική του συνταξιοδότηση το 1963, παραιτήθηκε πολλές φορές από τον ρόλο του μετά από κρίσεις του συνασπισμού και διακομματικούς αγώνες. Το 1953, παραιτήθηκε από την κυβέρνηση και εντάχθηκε στο Sde-Boker Kibbutz στο Negev.
Εξήγησε ότι η παραίτησή του υποκινήθηκε από προσωπικούς λόγους, συμπεριλαμβανομένης της αδυναμίας του να αντέξει το συναισθηματικό στρες που συνοδεύει τις κυβερνητικές του θέσεις. Το ρόλο του πρωθυπουργού παρέδωσε στον Moshe Sharett και ο Pinhas Lavon τον αντικατέστησε ως Υπουργός Άμυνας.
Τον Φεβρουάριο του 1955, μετά την παραίτηση του Lavon για την υπόθεση “Esek Bish”, και μετά τις εκλογές του 1955, ο Ben Gurion επέστρεψε στη θέση του ως Πρωθυπουργός. Μετά την αιγυπτιο-τσεχική συμφωνία όπλων του 1955, στην οποία πωλήθηκαν σοβιετικά όπλα στην Αίγυπτο, ο Ben Gurion ανακοίνωσε στην Knesset:
«Εάν οι γραμμές της ανακωχής είναι να ανοίξουν πέρα από τα σύνορα για τρομοκράτες και δολοφόνους, δεν θα είναι κλειστές για τους υπερασπιστές και τους φύλακες».
Ένα χρόνο αργότερα, ο Ben Gurion στάθηκε επικεφαλής της «Επιχείρησης Kadesh» κατά την οποία ο IDF, σε συντονισμό με τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία, κατέκτησαν τη μισή χερσόνησο του Σινά. Αργότερα, ο Ben Gurion ανέπτυξε στενή φιλική σχέση με τον Γάλλο πρόεδρο της εποχής Charles De Gaulle.
Παρά την ευρεία αντιπολίτευση του κοινού, με επικεφαλής τον ηγέτη του κινήματος “Herut” του Menachem Begin, ο Ben Gurion εργάστηκε για να επιτύχει μια υπογεγραμμένη συμφωνία με τη Δυτική Γερμανία για την καταβολή αποζημιώσεων ήδη από το 1952.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, συναντήθηκε με τον Γερμανό καγκελάριο Conrad Adenauer και το 1965 δρομολογήθηκε η διαδικασία για τη σύναψη διπλωματικών δεσμών με τη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια των ετών 1963-1965 ο Ben Gurion προσπάθησε να έρθει σε επαφή με ηγέτες αραβικών κρατών, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Το 1963, ο Ben-Gurion παραιτήθηκε από τη θέση του στην κυβέρνηση. Αν και εξήγησε αυτή την παραίτηση ως «προσωπικούς λόγους», προφανώς αναγκάστηκε να φύγει όταν συνειδητοποίησε ότι οι βασικές του απόψεις για τις εξωτερικές υποθέσεις και την ασφάλεια δεν υποστηρίχθηκαν από τους πολιτικούς του ομολόγους. Οι διαφωνίες αφορούσαν τα εξής ζητήματα: Η ανάπτυξη μιας πυρηνικής επιλογής και οι διπλωματικοί δεσμοί με τη Γερμανία, ιδιαίτερα μετά την υπόθεση των Γερμανών επιστημόνων που ανέπτυξαν πυραύλους για την Αίγυπτο. Αν και η συζήτηση σχετικά με αυτά τα ζητήματα καταλάγιασε στα τέλη της δεκαετίας του ’60, στις αρχές της δεκαετίας, αποτέλεσαν το επίκεντρο μεγάλων κοινωνικών διαφωνιών- τόσο μεταξύ του κοινού όσο και μεταξύ των μελών της κυβέρνησης.
Σύμφωνα με τη σύσταση του Ben-Gurion, ο Levi Eshkol διορίστηκε πρωθυπουργός και υπουργός Άμυνας. Σύντομα, ωστόσο, η διαφωνία μεταξύ Ben-Gurion και Eshkol κλιμακώθηκε λόγω πληροφοριών που ήρθαν στο φως σχετικά με την υπόθεση Lavon (“Esek Bish” – 1954). Το καλοκαίρι του 1963, ο Ben-Gurion αποφάσισε ότι η παραμονή στην κυβέρνηση θα έβλαπτε το κύρος του και ανακοίνωσε την παραίτησή του από την κυβέρνηση και την Knesset. Λίγο αργότερα, τροποποίησε την απόφασή του και παρέμεινε μέλος της Knesset. Τον Ιούνιο του 1965, χώρισε από το Mapai – μαζί με τους Moshe Dayan, Shimon Peres και άλλους – και ίδρυσε το κόμμα “Rafi” (Ισραηλινή Εργατική Λίστα) το οποίο κέρδισε 10 έδρες της Knesset στην έκτη Knesset. Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών (1967) το “Rafi” συγχωνεύτηκε με τους Mapai και “Achdut Avoda – Poalei Zion” για να σχηματίσουν το Israel Labor Party. Ο Ben-Gurion αρνήθηκε να ενταχθεί.
Μέχρι τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, ο Ben-Gurion ήταν αντίθετος σε οποιαδήποτε προληπτική επίθεση σε αραβικές χώρες και έκανε έκκληση για χρήση ειρηνικών μεθόδων για να ξεπεραστούν οι κρίσεις. Στις 5 Ιουνίου 1967, την πρώτη μέρα του Πολέμου των Έξι Ημερών, όταν ανακάλυψε ότι η ισραηλινή αεροπορία συνέτριψε την αιγυπτιακή αεροπορία στο έδαφος, ήταν εκστασιασμένος. Τις επόμενες μέρες, ενθουσιάστηκε και με την κατάκτηση της Παλιάς Πόλης της Ιερουσαλήμ, την οποία θεώρησε ως την ολοκλήρωση του Πολέμου της Ανεξαρτησίας. Η χαρά του όμως ήταν χρωματισμένη από φόβο για τα πιθανά αντίποινα μετά τη νίκη και την ένωση της Ιερουσαλήμ.
Ο Ben-Gurion συνειδητοποίησε ότι η παγκόσμια υποστήριξη προς το Ισραήλ εκείνης της εποχής δεν θα διαρκέσει και ζήτησε να δημιουργηθούν τετελεσμένα αμέσως στην Ιερουσαλήμ πριν να είναι πολύ αργά. Χρησιμοποίησε τη θέση και το κύρος του για να επηρεάσει τα μέλη της κυβέρνησης και τον δήμαρχο της Ιερουσαλήμ, Teddy Kollek (ο οποίος ήταν μέλος του Rafi) για να κάνει κάποιες εκτεταμένες αλλαγές στη φύση της πόλης, συμπεριλαμβανομένης της άμεσης επανεγκατάστασης της Εβραϊκής Συνοικίας της Παλιά Πόλη, ακόμη και με το τίμημα της επανεγκατάστασης Αράβων κατοίκων στο δυτικό τμήμα της πόλης. Έσπρωξε επίσης τον δήμαρχο να επεκτείνει την περιοχή της πλατείας δίπλα στο Δυτικό Τείχος (Kotel) για να φιλοξενήσει μεγάλο αριθμό ανθρώπων που θα θέλουν να προσευχηθούν εκεί.
Στις εκλογές για την Έβδομη Κνεσέτ το 1969, ο Ben-Gurion ήταν υποψήφιος επικεφαλής ενός κόμματος που ονομάζεται Εθνική Λίστα (“Reshima Mamlachtit”) το οποίο κέρδισε 4 έδρες στην Knesset. Τον Ιούνιο του 1970, σε ηλικία 84 ετών, ο Ben-Gurion παραιτήθηκε από την Κνεσέτ και από την πολιτική ζωή. Πήγε να ζήσει στο Sde-Boker και έγραψε τα απομνημονεύματά του.
Ο David Ben-Gurion δημοσίευσε δεκάδες βιβλία, τα περισσότερα από τα οποία συλλογές άρθρων και ομιλιών. Μερικές από αυτές ήταν συλλογές επιστολών και ιστορικών μελετών για τον εβραϊκό οικισμό στη Γη του Ισραήλ και την ιστορία του κράτους.
