«Εφευρέτη πρώτης κλάσης» είχαν χαρακτηρίσει, στις αρχές της δεκαετίας του 1960 τον Αριστόβουλο Πετζετάκι, οι Financial Τimes.
Και όχι άδικα, αφού ο χημικός μηχανικός από την Αμοργό με συνεχείς καινοτομίες άνοιγε το δρόμο στην εξέλιξη του τομέα των πλαστικών. Οι εφευρέσεις του, εξάλλου, ήταν αυτές που του χάρισαν παγκόσμια απήχηση, πλούτο, αλλά και την ευκαιρία να δημιουργήσει την πρώτη ελληνική πολυεθνική εταιρεία.
Σύντομα άρχισε να κατοχυρώνει διεθνείς πατέντες, οι οποίες αργότερα εκχωρήθηκαν σε κολοσσούς όπως η Goodyear, Pirelli και Dunlop.
Από την Iόλη Πιερίδη
Boυλιαγμένη 2020. Ο εγγονός του ιδρυτή της καινοτόμου ελληνικής βιομηχανίας που φέρει το ίδιο όνομα θα εμφανισθεί στο ΑΤ της περιοχής συνοδευόμενος από τον δικηγόρο του Αλέξη Κούγια. Την Δευτέρα θα απολογηθεί για τον θάνατο του 47χρονου Λεονάρντο Σιτινά, γόνου παλαιάς εφοπλιστικής οικογένειας. Ο πατέρας του 26χρονου, Γεώργιος Πετζετάκις, έχει διαφύγει στο εξωτερικό και είναι καταζητούμενος καθώς στο παρελθόν είχε καταδικαστεί για χρέη προς το ελληνικό Δημόσιο και τους προμηθευτές του.
Το συγκεκριμένο περιστατικό συνέβη την Κυριακή 1 Μαρτίου στη θέση Φάρος, στο Καβούρι της Βουλιαγμένης, όταν οι δύο άνδρες αρχικά λογομάχησαν έντονα και, κατόπιν, πιάστηκαν στα χέρια για άγνωστο, μέχρι στιγμής, λόγο. Μάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες από την ΕΛ.ΑΣ., ο καυγάς ήταν τόσο άγριος, που κάποια στιγμή ο Πετζετάκις γρονθοκόπησε τον Σίτινα, ο οποίος σωριάστηκε αιμόφυρτος στο έδαφος, χτυπώντας στο κεφάλι.
Στο κτιριακό συγκρότημα όπου διέμενε ο επιχειρηματίας επικράτησε, όπως ήταν φυσικό, πανικός, με τους συγγενείς του να καλούν το ΕΚΑΒ για να τον παραλάβει. Ωστόσο, ο ίδιος αρνήθηκε να διακομιστεί στο νοσοκομείο με δική του ευθύνη, ισχυριζόμενος πως καλά, οπότε επέστρεψε στην κατοικία του.
Οι ώρες πέρασαν και ο 47χρονος επιχειρηματίας, ο οποίος φέρεται να αντιμετώπιζε πρόβλημα υγείας, αισθάνθηκε δυσφορία. Όμως, ούτε τότε θέλησε να μεταβεί στο νοσοκομείο. Το επόμενο πρωί, ωστόσο, ο φύλακας του κτιριακού συγκροτήματος τον βρήκε νεκρό στο διαμέρισμά του.
Ακόμη ένα επαναστατικό πλεονέκτημα της μηχανής που σχεδίασε, ήταν η δυνατότητά της για γρήγορη αλλά και για μεγάλες ποσότητες παραγωγή. Η σημασία αυτής της καινοτομίας γίνεται εύκολα αντιληπτή αν αναλογιστεί κανείς ότι τότε τα μηχανήματα ήταν αργά και με ελάχιστη παραγωγική ικανότητα, επιβραδύνοντας αντιστοίχως και την εξέλιξη των πωλήσεων σε όλες τις βιομηχανίες πλαστικών του κόσμου.
«Ο άνθρωπος που ανέτρεψε τα δεδομένα στην παγκόσμια βιομηχανία πλαστικών», «αυτοδημιούργητος και πρωτοπόρος επιχειρηματίας», «άλλαξε την ιστορία στη γεωργία, την άρδευση, την ύδρευση, τη σύγχρονη κατοικία…» και κυρίως «πάνω από όλους σεβόταν και υποστήριζε τους εργαζομένους του». Μερικές μόνο φράσεις που όμως περιγράφουν την ευφυΐα, αλλά και την προσωπικότητα του ερευνητή και ιδρυτή της βιομηχανίας «Πετζετάκις». Φράσεις που ήταν κοινές στις αφηγήσεις όλων όσοι μας μίλησαν.
Γεννήθηκε στις αρχές του 1920 στην Αμοργό, νησί που δέχτηκε πολλές δωρεές από εκείνον και σήμερα τον τιμά έχοντας τοποθετήσει την προτομή του στην είσοδο του λιμανιού.
Γιος του Γ. Πετζετάκι, ο οποίος είχε στο Μοσχάτο μία μικρή βιοτεχνία που έφτιαχνε μικρά ελαστικά τοπ. Οσο ήταν ακόμη φοιτητής στο Πολυτεχνείο, είχε δείξει το ενδιαφέρον του για την έρευνα, ταλέντο που καλλιέργησε και ανάπτυξε στο μικρό εργοστάσιο του πατέρα του.
Οταν πια το ανέλαβε και έχοντας ήδη κάνει μικρές καινοτομίες, ήταν έτοιμος να κάνει το μεγάλο άλμα.
Το 1960 ίδρυσε την «Α.Γ. Πετζετάκις», μετεξέλιξη της μονάδας του πατέρα του, που σύντομα τον έκανε πάμπλουτο. Τα περιοδικά της εποχής έγραφαν για εκείνον, ότι είναι ο μοναδικός επιχειρηματίας που κατάφερε σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνει τόσο πλούσιος και τον συμπεριελάμβαναν μεταξύ των πλουσιότερων στον κόσμο.
Το 1965 ήταν η χρυσή χρονιά της καριέρας του, όταν ανακάλυψε το σωλήνα heliflex, που αποτέλεσε το διαβατήριο για τη ραγδαία επέκτασή του στο εξωτερικό. Ιδρυσε θυγατρικές σε 22 χώρες και παράλληλα έδινε το δικαίωμα χρήσης της πατέντας σε άλλες εταιρείες που του κατέβαλαν υψηλά royalties. Μεταξύ αυτών, η Indiana Tools Diyes στην Αμερική και η Mitsubishi στην Ιαπωνία.
«Ανθρωπο της έρευνας αλλά και της παραγωγής με έντονη διορατικότητα» τον χαρακτήρισε κάποιος παλιός συνεργάτης του. Αυτό ακριβώς το χάρισμα τον έκανε πρωτοπόρο. Προέβλεψε ότι οι χώρες της Μ. Ανατολής και της Αφρικής είχαν τεράστια ανάγκη για έργα ύδρευσης και άρδευσης. Ετσι, δημιούργησε την υποδομή και τα δίκτυα ώστε μεγάλο μέρος των εξαγωγών του να κατευθύνονται προς αυτές τις περιοχές, οι οποίες τότε βρίσκονταν ακόμη στο περιθώριο του επενδυτικού ή εμπορικού ενδιαφέροντος των ξένων επιχειρήσεων.
Το 1968-1969, έκανε ακόμη μία σπουδαία ανατροπή στη βιομηχανία. Μέχρι τότε, στα έργα αποχέτευσης χρησιμοποιούσε μία σκληρή σωλήνα γερμανικής προέλευσης, για την οποία πλήρωνε ιδιαιτέρως υψηλά -όπως έκρινε ο Αριστόβουλος Πετζετάκις- royalties. Σύντομα ανακάλυψε ένα άλλο προϊόν, με μεγαλύτερη αντοχή και πιο εύχρηστο από τη γερμανική σωλήνα, και πλέον γίνεται εκείνος που εισπράττει υψηλά royalties από τις γερμανικές -και όχι μόνο- επιχειρήσεις που έκαναν χρήση της πατέντας του.
Το 1973, σε ηλικία 50 ετών, πέθανε ξαφνικά από καρδιακό επεισόδιο. «Αν ζούσε περισσότερο, ο κλάδος των πλαστικών θα είχε προχωρήσει ακόμη περισσότερο από τις νέες εφευρέσεις του», λέει κάποιος παλιός συνεργάτης του.
Πίσω στο 2001, η εξαγορά της παραγωγικής μονάδας στην Πρετόρια της Νότιας Αφρικής αποτέλεσε το επισφράγισμα της αναπτυξιακής πορείας του ομίλου. Στη φωτογραφία, ο Γιώργος Πετζετάκις με τη σύζυγό του Γκαμπριέλα και τον Νέλσον Μαντέλα, σε δείπνο
«Αγαπούσε τους εργαζόμενους, κυρίως εκείνους που απασχολούνταν στην παραγωγή, καθώς πίστευε ότι εκείνοι είναι που στηρίζουν την επιχείρηση και όχι τα διοικητικά στελέχη», αναφέρουν άλλοι. Ηταν γενναιόδωρος στις αμοιβές του και συνήθως «επεφύλασσε» έξτρα μπόνους στο προσωπικό του, το οποίο εθεωρείτο το πιο καλοπληρωμένο της εποχής εκείνης. Στην εκπαίδευση έδινε επίσης μεγάλη σημασία και σύντομα εργαζόμενοι στην Πετζετάκις δέχονταν δελεαστικές προτάσεις από ομίλους του εξωτερικού που ήθελαν την τεχνογνωσία τους στην παραγωγή των πρωτοποριακών -ακόμη και σήμερα- προϊόντων της ελληνικής πολυεθνικής.
«Δεν είναι τυχαίο πως έξι – επτά από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κλάδου του πλαστικού σήμερα, όπως η Interplus και η Plexaco, δημιουργήθηκαν από ανθρώπους που θήτευσαν στο πλευρό του», αναφέρει κάποιος.
Οι δημοκρατικές του πεποιθήσεις εκφράστηκαν πλήρως την περίοδο της δικτατορίας, όταν στο εργοστάσιό του επέτρεπε τις συζητήσεις ή ακόμη και εκδηλώσεις εναντίον του φασιστικού καθεστώτος. Αλλά το επιχειρηματικό του στίγμα ήταν τόσο ισχυρό που, ενώ ήταν γνωστή η αντίθεσή του στη δικτατορία, πραξικοπηματίες κατέφτασαν μια φορά στο γραφείο του προκειμένου να ζητήσουν τη βοήθειά του για θέματα που αφορούσαν τις εξαγωγές.
Η αγάπη του προς τους εργαζομένους του εκδηλώθηκε όμως και μετά τον ξαφνικό θάνατό του, όταν άφησε ποσοστό 7% στο προσωπικό του. Μάλιστα, κάποιοι εκτιμούν ότι το ποσοστό αυτό έφτανε έως και 25%, καθώς λίγο πριν είχε εισαχθεί η εταιρεία στο Χρηματιστήριο.
Η μεγάλη περίοδος που ακολούθησε το θάνατό του αποτέλεσε τις μαύρες σελίδες στην ιστορία του ελληνικού κολοσσού, καθώς κακή διαχείριση, απουσία σοβαρής ηγετικής μορφής (τα παιδιά του ήταν μικρά όταν απεβίωσε) άφησαν το περιθώριο σε πολλούς να σπαταλήσουν ή ακόμη και να κλέψουν από την τεράστια περουσία της Πετζετάκις. «Το μεγάλο φαγοπότι ξεκίνησε μετά το θάνατο του Αριστόβουλου, με πρωταγωνιστές ακόμη και μέλη πολύ κοντινά στο οικογενειακό περιβάλλον του ερευνητή βιομήχανου», λένε χαρακτηριστικά.
Μέχρι να αναλάβει ο Γεώργιος Πετζετάκις σε ηλικία 23 ετών την εταιρεία (το 1986), στο τιμόνι είχε προηγηθεί η προτελευταία εκ των τεσσάρων αδελφών του. Νωρίτερα ήταν η μητέρα του και ακόμη πιο πριν αδέλφια του εκλιπόντος.
Στην εικοσαετία που ακολούθησε η εταιρεία πραγματοποίησε πολλές εξαγορές στο εξωτερικό και το 2003 με την κατάρρευση της καναδέζικης θυγατρικής, το οξύ πρόβλημα ρευστότητας που ήδη αντιμετώπιζε, άρχισε να γίνεται ορατό. Τα δάνεια των 120 εκατ. ευρώ γονάτισαν τη μητρική εταιρεία του ομίλου, τα οποία ωστόσο σήμερα έχουν υποχωρήσει στα 97 εκατ. ευρώ.
Κάποτε τα εργοστάσιά της έσφυζαν από ζωή, οι μηχανές δούλευαν στο φουλ και η παραγωγή κατευθύνονταν και στις πέντε ηπείρους του πλανήτη. Σήμερα, βγαίνουν στο σφυρί από τις πιστώτριες τράπεζες για να εξοφληθούν υποχρεώσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ που άφησε πίσω της η πτώχευση της ιστορικής βιομηχανίας πλαστικών Πετζετάκις.
Εκτός από το κεντρικό εργοστάσιο της εταιρείας στη Θήβα, την ίδια ημέρα βγήκε σε πλειστηριασμό από το Ειρηνοδικείο Πατρών, αγροτεμάχιο στη θέση Καμίνια του δήμου Πάτρας. Είχε πουληθεί οικόπεδο 10,5 στρεμμάτων που φιλοξενούσε τις αποθήκες της βιομηχανίας πλαστικών στη Β. Ελλάδα, ενώ θα ακολουθήσουν και άλλοι πλειστηριασμοί, προκειμένου να ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις των τραπεζών έναντι της βιομηχανίας καθώς και το οικόπεδο (10 στρεμμάτων) και οι εγκαταστάσεις στη Λάρισα, στο 6ο χιλιόμετρο της Παλαιάς Εθνικής Οδού Λάρισας-Αθήνας, έναντι 600 χιλ. ευρώ.
Πρόκειται για την κατάληξη της μακρόχρονης ιστορίας της εταιρείας που ίδρυσε το 1960 ο Αριστόβουλος Πετζετάκις, με καταγωγή από την Αμοργό, κατοχυρώνοντας την πρωτοποριακή για τα χρονικά μέθοδο παραγωγής πλαστικών εύκαμπτων σωλήνων ενισχυμένων από σκληρό σπειροειδές PVC. Τα προϊόντα της εταιρείας γρήγορα έγιναν γνωστά παγκοσμίως με το εμπορικό σήμα HELIFLEX ενώ η τεχνολογία που αναπτύχθηκε από την “πατέντα” του ιδρυτή της, αγοράστηκε και χρησιμοποιήθηκε από μεγάλες πολυεθνικές εταιρίες όπως οι Goodyear, Pirelli, Dunlop & Toyo Rubbers.
Στην ακμή της, η ελληνική βιομηχανία διέθετε παρουσία με έντεκα παραγωγικές μονάδες σε έξι χώρες και ένα εκτεταμένο δίκτυο θυγατρικών εταιριών και αποκλειστικών αντιπροσώπων σε Ευρώπη, Αμερική και Μέση Ανατολή που εξασφάλιζαν πωλήσεις σε 70 χώρες, ακόμη και σε “δύσκολες” αγορές όπως το Ιράκ όπου ήταν μια από τις μεγαλύτερες για τον όμιλο. Είχε, δε, καταφέρει να καθιερωθεί μεταξύ των 10 σημαντικότερων παραγωγών εύκαμπτων σωλήνων διεθνώς, με ισχυρή παρουσία στην Ευρώπη και μια διευρυμένη γκάμα προϊόντων από PVC και PU.
Ωστόσο, η επέκταση και η ραγδαία ανάπτυξη του ομίλου που σε μεγάλο βαθμό είχε πραγματοποιηθεί με εξαγορές, είχε εξασθενίσει σταδιακά τον όμιλο. Οι επιθετικές κινήσεις του ανταγωνισμού, με όπλο το χαμηλό κόστος στην Ασία, η λήξη ορισμένων προσοδοφόρων πατεντών, οι διαρκείς αλλαγές του μάνατζμεντ και η αδυναμία λειτουργικού ελέγχου ενός τόσο διευρυμένου ομίλου, είχαν ως αποτέλεσμα να αρχίζουν τα αλλεπάλληλα πλήγματα για την Πετζετάκις, την “πρώτη ελληνική πολυεθνική”, όπως προβάλλονταν επικοινωνιακά. Πέρα από τα λάθη που έχει παραδεχθεί η ιδιοκτησία, όσοι είχαν εικόνα όσων συνέβαιναν στην εταιρεία λένε πως οι κατά καιρούς διοικήσεις που ανέλαβαν το τιμόνι δεν έφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, ενώ η ατολμία της τελευταίας περιόδου, όταν ζητούμενο ήταν η επιβίωση του ομίλου, κόστισε.
Ισχυρό πλήγμα στην περίοδο 2003-2004 αποτέλεσε η κατάρρευση της καναδέζικης Imperial Plastech Inc., θυγατρικής του ομίλου που δραστηριοποιούταν στην παραγωγή σωλήνων προστασίας καλωδίων οπτικών ινών και είχε εξαγοραστεί για να αξιοποιηθεί η μεγάλη ανάπτυξη που γνώριζε την περίοδο εκείνη ο συγκεκριμένος κλάδος.
Οι αδυναμία να αντιμετωπιστεί η κρίση που αντιμετώπιζε ο όμιλος έφεραν στο τραπέζι των συζητήσεων τις τράπεζες αλλά και επίδοξους στρατηγικούς επενδυτές, μεταξύ των οποίων και η Global Finance αλλά και μεγάλοι ξένοι βιομηχανικοί όμιλοι, χωρίς όμως αποτέλεσμα, ενώ μειοψηφικό ποσοστό της εταιρείας παραχωρήθηκε με στόχο να εξασφαλιστεί ρευστότητα.
Το 2007 τα ήδη σοβαρά προβλήματα που αντιμετώπιζε η εταιρεία οδηγούν στην αναστολή της μετοχής της στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Την περίοδο εκείνη ο όμιλος Πετζετάκι είχε ληξιπρόθεσμες οφειλές πάνω από 50 εκατ. ευρώ προς τις τράπεζες και άνω των 120 εκατ. βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις.
Σταδιακά οι μονάδες του ομίλου αρχίζουν να παγώνουν, ελλείψει πρώτων υλών που δεν μπορούσαν να αγοραστούν λόγω απουσίας ρευστότητας. Οι τράπεζες “έβαλαν πλάτη” μέσω μετατρέψιμων ομολογιακών δανείων, συνολικού ύψους 40,4 εκατ. ευρώ, ενώ στην έκδοση μετέχουν δύο χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, η Credit Renaissance και η P. Schoenfeld Asset Management (PSAM). Μάλιστα την περίοδο εκείνη είχε ενδιαφερθεί και fund του ελληνοαμερικανού επιχειρηματία Μάικ Χαλικιά (ΙCI AEEAΠ).
Ούτε όμως αυτά τα κεφάλαια ήταν επαρκή και ο επικεφαλής του ομίλου, Γιώργος Πετζετάκις, επιχειρεί να βρει λύση μέσω του επενδυτικού fund Javes για χρηματοδότηση ύψους των 25 εκατ. που θα επέτρεπε την επαναλειτουργία των μονάδων της. Αν και η Javes τοποθέτησε πρόσωπα επιλογής της στο δ.σ. της εταιρείας και ο επιχειρηματίας περιορίστηκε στη θέση του προέδρου χωρίς εκτελεστικές αρμοδιότητες, η συμφωνία κατέρρευσε αφού ουδέποτε μπήκαν τα κεφάλαια στα ταμεία της.
Η κατάσταση γίνεται μη αναστρέψιμη καθώς στο τέλος του 2010 η Πετζετάκις εμφάνιζε αρνητικά ίδια κεφάλαια 71 εκατομμυρίων ευρώ, συνολικές της υποχρεώσεις 154 εκατ. ευρώ και σωρευμένες ζημίες από παρελθούσες χρήσεις 229 εκατ. ευρώ. Ο Γ. Πετζετάκις αναλαμβάνει ξανά το μάνατζμεντ, όμως οι Credit Renaissance και η PSAM καταγγέλλουν το ομολογιακό δάνειο των 17,5 εκατ. ευρώ, ζητώντας να τους καταβληθεί ολόκληρο το ποσό μαζί με τους ληξιπρόθεσμους τόκους των 3,2 εκατ. ευρώ. Στο τέλος του 2011 η Πετζετάκις αιτείται την υπαγωγή της στο άρθρο 99, η οποία όμως δεν έγινε δεκτή.
Η καταγγελία και των υπόλοιπων ομολογιακών δανείων, συνολικής αξίας 122 εκατ., που ακολούθησε ήταν καθοριστικά και σήμανε την αρχή του τέλους για την βιομηχανία. Το Μάιο του 2011 ο Γ. Πετζετάκις συνελήφθη ύστερα από μηνύσεις των εργαζομένων για μη καταβολή δεδουλευμένων, οι οποίοι στη συνέχεια προχώρησαν σε επίσχεση εργασίας.
Το 2012 η προσπάθεια της Concritech για την επίτευξη συμβιβαστικής συμφωνίας με τους ομολογιούχους της εταιρείας προκειμένου να διασωθεί ό όμιλος δεν έχει αποτέλεσμα. Ένα χρόνο αργότερα, τα περιουσιακά στοιχεία και οι παραγωγικές εγκαταστάσεις ενός από τα “φιλέτα” του ομίλου, της Petzetakis Africa, στην Ν. Αφρική, αποκτήθηκε από τον ανταγωνιστή της, την Marley Pipes. Ξεκινούν οι πλειστηριασμοί και στην Ελλάδα και το 2013 βγαίνει προς πώληση η κινητή και η ακίνητη περιουσία της Πετζετάκις Βορείου Ελλάδος.
Από το 2015 η “ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΛΑΣΤΙΚΟΥ ΑΡΙΣΤΟΒΟΥΛΟΣ Γ. ΠΕΤΖΕΤΑΚΙΣ”, όπως είναι ο πλήρης τίτλος της, τελεί υπό πτώχευση (δυνάμει της υπ’ αριθμ. 892/2015 αποφάσεως του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών). Ο σύνδικος που έχει αναλάβει τη διαχείριση της εισηγμένης βγάζει στο σφυρί περιουσιακά της στοιχεία προκειμένου να ικανοποιηθούν πιστωτές, ασφαλιστικά ταμεία, προμηθευτές και εργαζόμενοι, στους οποίους οφείλονται μισθοί επτά και πλέον ετών.
